Προχθές ξεκίνησε η δίκη του πρώην πρωθυπουργού της Ισλανδίας GeirHaarde, που κατηγορείται για ανικανότητα στην αντιμετώπιση της κρίσης που έπληξε την χώρα του το 2008.
Μήπως θα πρέπει και άλλα κράτη να ακολουθήσουν το ισλανδικό παράδειγμα;
Η ισπανική εφημερίδα El País ζήτησε την γνώμη ειδικών, και δημοσιογράφων.
Ο Geir Haarde κατηγορείται για βαριά αμέλεια στην διαχείριση της κρίσης του 2008, η οποία οδήγησε στην κατάρρευση τριών τραπεζών, στην στάση πληρωμών του ξένου χρέους της Ισλανδίας, στην υποτίμηση του εθνικού της νομίσματος, και στην αύξηση της ανεργίας, που έφτασε το 10%.
Γνώριζαν άραγε οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τι επρόκειτο να συμβεί, πριν τις χτυπήσει η κρίση; Ποια, και πόση ήταν η ευθύνη των τραπεζών; Μήπως χρειάζεται να κινηθούμε πιο δυναμικά, σε νομικό επίπεδο, εναντίον των πολιτικών και των τραπεζιτών;
Η Kattya Cascante, αναλύτρια της Fundación Alternativas, που συνδέεται με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, λέει:
Για να υπάρχει πολιτική λογοδοσία, θα πρέπει να αναλύσουμε την αποτελεσματικότητα των πράξεων, και το γιατί επιλέχθηκαν κάποιοι στόχοι αντί άλλων. Σε μια δημοκρατία, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη, και το κοινοβούλιο πρέπει, να ελέγχει το περιεχόμενο των πολιτικών αποφάσεων, και να έχει όση πληροφόρηση χρειάζεται. Αυτή η πληροφόρηση, που έχει σχέση με την διαφάνεια, που χτίζει την εμπιστοσύνη για τους θεσμούς, και που αυξάνει τις προσδοκίες από τους δημόσιους θεσμούς, δυστυχώς απουσιάζει από όλα τα πολιτικά συστήματα.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του Κέντρου Διεθνών Θεμάτων της Βαρκελώνης Jordi Vaquer, οι πολιτικοί που παρανόμησαν, θα πρέπει να διώκονται. Και η πολιτική λογοδοσία θα πρέπει να επεκταθεί σε ολόκληρο τον πολιτικό μηχανισμό. Και στις εκλογές, και στο κοινοβούλιο.
Σε πολλές χώρες, τα κοινοβούλια δεν είναι τίποτα άλλο παρά αρένες για ωμή επίδειξη ανταγωνισμού ανάμεσα στα κόμματα, αλλά και μέσα στα ίδια τα κόμματα, που αποδεικνύονται ανήμπορα να απαιτήσουν την λογοδοσία από τους αρχηγούς τους, χάρη σε μια αίσθηση αφοσίωσης που τα κρατάει φιμωμένα.
Προσοχή όμως στην εξιδανίκευση της Ισλανδίας. Πριν τη κρίση, στη χώρα κυριαρχούσαν δίκτυα προστασίας και συνεργασίας μεταξύ πολιτικών και τραπεζών, σε ένα μαφιόζικο σχεδόν επίπεδο, και το σύστημα αυτό ακόμη να καταρρεύσει.
Υπήρχαν πολιτικοί ηγέτες που καθυστερούσαν στην λήψη πολιτικών αποφάσεων, ώστε να προλάβουν να πουλήσουν μετοχές, και που έχουν γλιτώσει την δίωξη.
Ο Geir Haarde σίγουρα υπήρξε αμελής, αλλά ο καλός του φίλος David Oddsson, που χρημάτισε πρωθυπουργός για 20 χρόνια, αργότερα διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, και που σήμερα είναι ο εκδότης μια από τις μεγαλύτερες ισλανδικές εφημερίδες, όχι μόνο δεν διώχθηκε, αλλά πιέζει καθημερινά ώστε να παρεμποδιστούν οι έρευνες.
Ο δημοσιογράφος της El País Gonzalo Fanjul λέει: Όλοι αρεσκόμαστε όταν βλέπουμε κάποιον πολιτικό να δικάζεται για τον ρόλο του στην οικονομική κρίση, αλλά δεν είμαι σίγουρος πως αυτή είναι μια επιθυμητή μέθοδος. Η φυλακή είναι για τους διεφθαρμένους, και για τους υπόλοιπους πορτοφολάδες. Οι ανίκανοι, οι ξεδιάντροποι, και οι ηλίθιοι, θα πρέπει να τιμωρούνται στις κάλπες.
Είναι σημαντικό να διερευνούμε τους λόγους που οδήγησαν (και οδηγούν) κάποιους πολιτικούς ηγέτες να παίρνουν μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, αντί για άλλη. Ποια είναι τα κεκτημένα συμφέροντα στα οποία ενδίδουν; Ποιος έχει πρόσβαση σε αυτούς, και στην νομοθετική τους δραστηριότητα, και ποιος όχι;
Σε κάποιες περιπτώσεις σίγουρα υπάρχει παράνομη πράξη. Στο ενδιάμεσο όμως, εμένα θα μου αρκούσε μια συγγνώμη, ή έστω μια έκφραση αμφιβολίας. Για παράδειγμα, από όλους αυτούς που κάποτε διοικούσαν χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, και οι οποίοι δικαίως κατηγορούνται, και οι οποίοι σήμερα έχουν θέσεις σε οικονομικά υπουργεία. Αυτό θα ήταν το πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η άποψη της Ana García Femenía του πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης, είναι ότι, αυτό που συμβαίνει στην Ισλανδία, θα αποτελέσει σημείο καμπής στο πως οι πολιτικοί, αλλά και οι πολίτες θα αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την πολιτική στο μέλλον.
Όπως λέει, οι πολιτικοί ανέκαθεν αρνούνταν να αποδεχτούν τις ευθύνες τους, με αποτέλεσμα οι πολίτες να έχουν σιχαθεί το σύστημα. Πρέπει να εξετάσουμε τις παραμέτρους και τους μηχανισμούς αξιολόγησης της πολιτικής, των πολιτικών αποφάσεων, και το πώς αυτές λαμβάνονται, το ποιοι ευθύνονται, κλπ.
Ο πολιτικός επιστήμων, και καθηγητής στο πανεπιστήμιο Complutense Antonio Elorza θεωρεί πως η ευθύνη για την κρίση, τόσο στα υψηλά πολιτικά κλιμάκια, όσο και στα διοικητικά, που πήραν τις αποφάσεις που έφεραν την καταστροφή, θα πρέπει να εκτεθεί δημοσίως. Αν τότε υπάρχει σχετικό νομικό πλαίσιο, η καταδίκη των υπευθύνων θα είναι μια μεγάλη συνεισφορά στην έννοια της δημοκρατίας.
Τέλος, ο ανταποκριτής της El País στην Βραζιλία Juan Arias:
Το παράδειγμα της Ισλανδίας θα πρέπει να ακολουθηθεί και από άλλες χώρες. Δεν μπορεί, σε μια κρίση τέτοιου μεγέθους, που κόστισε τόσα πολλά σε εκατομμύρια ανθρώπους, να μην υπάρχει κάποιος που να λογοδοτήσει για τις πράξεις του.
Ακόμη και στην πιο μικρή εμπορική επιχείρηση, ο διευθυντής πρέπει να δίνει λόγο για τις αποτυχίες του, και να πληρώνει το τίμημα αν αποδειχτεί κάποια αμέλεια.
Για αυτό πιστεύω, πως περισσότερο από τους επιχειρηματίες και τους τραπεζίτες, οι πολιτικοί θα πρέπει να λογοδοτούν για την αδράνειά τους, ή (το χειρότερο) για τον πολιτικό συναγελασμό με τους επιχειρηματίες και τους τραπεζίτες. Όσοι έχουν την τελική ευθύνη, και πληρώνονται ανάλογα για αυτό, έχουν καθήκον να ανταποκρίνονται στις αποτυχίες της διαχείρισής τους.
Μια κρίση σαν την σημερινή, δεν μπορεί να μην έχει ενόχους. Κάτι τέτοιο θα ήταν ύβρις απέναντι στα θύματά της. Κανένας δεν θα λογοδοτήσει;