Σχόλιο αναγνώστη που μας άρεσε (τί είναι εθνικισμός )

Η ημιμάθεια και η απόκρυψη της Ιστορικής αλήθειας ήταν το μέσον χειραγώγησης των λαών από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα…

Ο Εθνικισμός κατατάσσεται στα ιδεολογικά ρεύματα του 19ου αιώνα, εφόσον τότε διαμορφώνονται ως κρατικές οντότητες με σαφή σύνορα και σχετικά γλωσσική ταυτότητα και ενιαία κουλτούρα πληθυσμιακές ενότητες που στην συνέχεια αποτέλεσαν τα έθνη που γνωρίζουμε σήμερα μετά από μία σειρά ανακατατάξεων και εδαφικών και οικονομικών πολέμων, προσδιορίζοντας και τις σφαίρες επιρροής των μεγάλων συνασπισμών ή και μεμονομένων χωρών, που αποτελούσαν και τον κορμό του παγκόσμιου Ιμπεριαλισμού την εποχή εκείνη. Ο Εθνικισμός γεννήθηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε πολλά μέρη του γνωστού κόσμου, αναπτύσσοντας ένα αίσθημα εθνικής ανωτερότητας έναντι άλλων λαών ή ακόμα και μειονοτήτων που ζούσαν στην εδαφική επικράτεια του κράτους που μόλις είχε δημιουργηθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του σκληρού χαρακτήρα της ιδεολογίας του Εθνικισμού, ήταν οι διωγμοί, οι σφαγές, τα πογκρόμ και οι συστηματικές εθνοκαθάρσεις, που εφάρμοσε το νεοσύστατο Κεμαλικό κράτος, όταν αποτίναξε τον Οθωμανισμό, με θύματα τους Αρμένιους, τους Πόντιους και τους ΄Ελληνες της Μικρά Ασίας. Ο Εθνικισμός στην Τουρκία γέννησε το φασιστικής χροιάς κράτος που έδωσε Χούντες και Στρατοκρατούμενες Δημοκρατίες, έως και σήμερα. Στην Ιταλία του Μουσολίνι, αντιστοίχως οι επεκτατικοί πόλεμοι στην Αφρική(Αβυσηνία), στην βάση του προϋπάρχοντος Ιμπεριαλισμού, της χώρας αυτής και η ενστάλαξη ενός ιδιότυπου σοσιαλισμού γέννησαν τον Φασισμό, ως μια Ιδεολογία που ολοκλήρωνε τον Εθνικισμό και του έδινε την κατάλληλη Διεθνικιστική διάσταση. Στην Ισπανία αντιστοίχως, ο Εθνικισμός και ο Ιμπεριαλισμός, οδήγησαν αντίστοιχα επίσης στην άνοδο δια των όπλων του Φασισμού. Στην Γερμανία, το πρώτο Ράϊχ και η πολιτική του Κάϊζερ πριν ακόμα κι από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και μετά την ήττα των Γερμανών και την επιβολή από τους νικητές δυσβάσταχτων αποζημιώσεων σε βάρος του ηττημένου λαού, οδήγησαν σταδιακά και μεθοδικά στην ανάπτυξη ενός Εθνικισμού, που είχε κάποια ιδιότυπα χαρακτηριστικά,όπως η πίστη στην ανωτερότητα της λευκής φυλής, αναπτύσσοντας παράλληλα την μυθοπλασία και για την ύπαρξη της “Άριας” φυλής, καθώς και την αναγκαιότητα της “καθαρότητας του αίματος”, διαμορφώνοντας έτσι το ιδεολογικό ρεύμα του Ναζισμού. Η Δικτατορία του Μεταξά στην Ελλάδα, ακολούθησε τα φασιστικά πρότυπα της Ιταλίας, έγινε ένας εξαιρετικός εμπορικός εταίρος της Γερμανίας, πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αλλά το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, υποκινούμενο και υποστηριγμένο από τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄, Αγγλόφιλο, συντήρησε έναν Εθνικισμό χωρίς Αλυτρωτικές εξάρσεις και με πράξεις όπως η υπογραφή της άρσης των συνθηκών του Νεϋγί, που επέτρεπε έτσι στην Βουλγαρία πλέον να εξοπλιστεί. Ο Μεταξάς ήταν ο προεδρεύων των χωρών του Βαλκανικού συμφώνου, δημιουργώντας ένταση με την γειτονική Ιταλία αλλά και προς ικανοποίηση του Βρετανικού παράγοντα,εξυπηρέτησε αρκετά καλά τα γεωπολιτικά σχέδια των Βρετανών.

Ο Εθνικισμός ήταν και παραμένει η μήτρα που φιλοξένησε τα Ιδεολογικά ρεύματα του Φασισμού και του Ναζισμού, ενώ σκόπιμα συγχέεται με τον πατριωτισμό. Ο αληθινός πατριώτης αγαπάει την πατρίδα του, αλλά και τιμά και σέβεται και τις πατρίδες των άλλων και είναι έτοιμος ν’ αγωνιστεί για την ανεξαρτησία του, όταν αυτή κινδυνεύει.
“για την Κύπρο θ’ αναφερθώ σε αμέσως επόμενο σχόλιο”

Ο Εθνικισμός (αγγλ. nationalism) είναι πολιτική ιδεολογία που υποστηρίζει την ιδέα της εθνικής ταυτότητας για μία συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, τη διατήρηση της ταυτότητας αυτής και των ξεχωριστών χαρακτηριστικών ενός έθνους καθώς επίσης με την πολιτική ανεξαρτησία του έθνους.

Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές ο εθνικισμός είναι “η επίκληση της εθνικής ταυτότητας σαν βάση για μαζική κινητοποίηση και δράση”[1]

Οι υποστηρικτές του εθνικισμού βλέπουν το έθνος σε ένα πλαίσιο πολιτικής νομιμότητας το οποίο πιθανόν να προέρχεται από την θεωρία του Ρομαντισμού περί πολιτιστικής ταυτότητας, με το επιχείρημα ότι η πολιτική νομιμότητα προέρχεται από ένα συγκεκριμένο πληθυσμό, τον γηγενή.

Η σημερινή χρήση της λέξης Εθνικισμός αναφέρεται στον εθνικό ή θρησκευτικό εθνικισμό. Ωστόσο, οι πολιτικοί επιστήμονες τείνουν να ερευνούν ακραίες μορφές εθνικισμού που σχετίζονται με στρατιωτικά ή αποσχισματικά καθεστώτα.

Ο εθνικισμός ως ιδεολογία μπορεί να έχει και να εμφανίζεται με διάφορες μορφές, είτε ως προοδευτική και απελευθερωτική δύναμη, η οποία εξασφαλίζει την εθνική ενότητα και ανεξαρτησία, είτε ως ανορθολογικό και αντιδραστικό δόγμα, που επιτρέπει στους εκάστοτε ηγέτες να ακολοθούν πολιτικές στρατιωτικής παρέμβασης ή επεκτατικούς πολέμους στο όνομα του έθνους. Μπορούμε να πούμε ότι ο εθνικισμός κατά καιρούς υπήρξε προοδευτικός, και αντιδραστικός, δημοκρατικός και δεσποτικός, απελευθερωτικός και καταπιεστικός, αριστερός και δεξιός, οπότε και προτιμότερο θεωρείται από πολλούς μελετητές να αντιμετωπίζεται ως μια σειρά “εθνικισμών”, δηλαδή όχι ως ένα καθ’ αυτού συνεκτικό φαινόμενο, αλλά μια ποικιλομορφία παραδόσεων με ένα και μόνο κοινό χαρακτηριστικό, τη κεντρικη πολιτική σημασία του έθνους.

Οι κυριότερες πολιτικές εκφάνσεις του εθνικισμού

Φιλελεύθερος εθνικισμός

Ως φιλελεύθερος εθνικισμός θεωρείται η κλασική μορφή του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού( παρ΄ όλο που σε κάποια σημεία ο φιλελευθερισμός σκοπεύει πέραν του έθνους στη πορεία) με απαρχή τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης , με συνέχεια τις ιδέες του ιταλικού εθνικιστικού κινήματος μετά τη “Risorgimento”(αναγέννηση) και την θέληση για ιταλική ενοποίηση και το λατινοαμερικάνικο, αργότερα, κίνημα ανεξαρτησίας. Δηλαδή στα μέσα του 19ου αιώνα, στην ηπειρωτική Ευρώπη ο όρος εθνικιστής συνεπαγόταν του όρου φιλελεύθερος. Ο φιλελεύθερος εθνικισμός δέχεται ότι η ανθρωπότητα είναι εκ φύσεως διαιρεμένη σε έθνη που το καθένα έχει ξεχωριστή ταυτότητα, ενώ διασυνδέεται με τη λαϊκή κυριαρχία. Βασική θεματική αρχή του φιλελεύθερου εθνικισμού είναι η εθνική αυτοδιάθεση, ενώ ο ίδιος ο φιλελεύθερος εθνικισμός είναι αυτού καθ’ αυτού βασισμένος πάνω σε αρχές, χωρίς να προωθεί τα συμφέροντα ενός έθνους σε βάρος ενός άλλου, υπό την έννοια ότι όλα τα έθνη είναι ίσα. Τελικός σκοπός του είναι η οικοδόμηση ενός κόσμου κυρίαρχων εθνών-κρατών.

Συντηρητικός εθνικισμός

Χρονολογικά, ο συντηρητικός εθνικισμός μάλλον έπεται, του φιλελεύθερου εθνικισμού. Παρ΄ όλο που μέχρι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι συντηρητικοί πολιτικοί αντιμετώπιζαν τον εθνικισμό ως ανατρεπτικό δόγμα, έπειτα με το πέρας του χρόνου τον χρησιμοποίησαν ως “ανάχωμα” στον σοσιαλισμό (π.χ. το ιδεώδες “ενός έθνους” του Disraeli, ή η υιοθέτηση του πανσλαβικού εθνικισμού από τον Τσάρο Αλέξανδρο Γ’), αφού για τον συντηρητικό εθνικισμό στόχος ήταν κυρίως η κοινωνική συνοχή, δημόσια τάξη και ασφάλεια, ενώ οι συντηρητικοί εθνικιστές πίστευαν σε πως το έθνος είναι μια οργανική οντότητα που πηγάζει από μια βασική επιθυμία των ανθρώπων να συναναστρέφονται με εκείνους που έχουν ίδιες απόψεις, συνήθειες και τρόπο ζωής με αυτούς. Αυτό το είδος εθνικισμού ευδοκιμεί σε εδραιωμένα έθνη-κράτη και όχι σε έθνη υπό διαδικασία εθνογένεσης, ενώ θεωρεί ότι υπάρχουν εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί. Οι εσωτερικοί εχθροί είναι ο ταξικός ανταγωνισμός, με τον κίνδυνο κοινωνικής επανάστασης, ενώ εξωτερικοί εχθροί είναι ο διεθνισμός και η μετανάστευση. Παρ΄ όλο που πολλοί συνδέουν αυτό το είδος εθνικισμού με το μιλιταρισμό και τον επεκτατισμό, ωστόσο κύριο γνώρισμα του συντηρητικού εθνικισμού είναι η εσωστρέφεια και ο απομονωτισμός. Τέλος, ως κριτική του συντηρητικού εθνικισμού διαφαίνεται πως μπορεί να τεθεί το γεγονός χειραγώγησης της εξουσίας από τη διοικούσα ελίτ.


Επεκτατικός Εθνικισμός

Αυτή η μορφή εθνικισμού έχει καθαρά επιθετικό, στρατιωτικό και επεκτατικό χαρακτήρα, ενώ είναι αντίθετη με τα πιστεύω του φιλελεύθερου εθνικισμού, όπως παραδείγματος χάριν τη πίστη στα ίσα δικαιώματα και την αυτοδιάθεση. Ο ιμπεριαλισμός που διακατείχε τα ευρωπαϊκά κράτη τον 19ο αιώνα πυροδοτούσε ένα κλίμα λαϊκού εθνικισμού, όπου το εθνικό γόητρο ήταν συνιφασμένο με την όλο και περισσότερο κατοχή μιας αυτοκρατορίας, ενώ κάθε αποικιακή νίκη χαιρετίζονταν με εκδηλώσεις λαϊκου ενθουσιασμού. Ειδικά αυτού του είδους ο εθνικισμός οδηγει σε αισθήματα υστερικού, εθνικιστικού ενθουσιασμού, που αποκαλείται πολλές φορές και θεμελιακός εθνικισμός, δηλαδή η πίστη ότι το έθνος είναι τα πάντα, ενώ το άτομο τίποτα. Αυτή η μορφή εθνικισμού είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη τόσο με σοβινιστικές απόψεις και θεωρίες, όσο και με οπισθοδρομικού χαρακτήρα μυθοπλασιών (π.χ. ο Mussolini και οι Ιταλοί φασίστες ανακαλούσαν την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή ο Hitler και οι Γερμανοί ναζί παρέπεμπαν τόσο στο Δέυτερο Ράιχ του Bismark όσο και στο Πρώτο Ράιχ του Καρλομάγνου και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Αντιαποικιοκρατικός Εθνικισμός

Ο αναπτυσσόμενος κόσμος γέννησε διάφορες μορφές εθνικισμού, οι οποίες είχαν ως κοινή αρχή τη πάλη ενάντια στην αποικιοκρατία. Στην Αφρική και την Ασία, οδήγησε σε ένα αίσθημα εθνικότητας που διαμορφώθηκε από την κοινή επιθυμία “εθνικής απελευθέρωσης”. Ακόμη και οι μεγάλες και εκτεταμένες αυτοκρατορίες της Βρετανίας, Γαλλίας, Ολλανδίας και Πορτογαλίας λύγισαν μπροστά στον αναδυόμενο αυτό εθνικισμό στη πορεία. Πιο συγκεκριμένα στην ινδία υποσχέθηκαν ανεξαρτησία κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου και την αναγνώρισαν το 1947, ενώ η Κίνα πέτυχε την πραγματική ενότητα και ανεξαρτησία μόνο μετά τη κομμουνιστική επανάσταση του 1949. Η δημοκρατία της Ινδονησίας ιδρύθηκε το 1949, μετά από τριετή πόλεμο εναντίον των Ολλανδών. Το Βιετνάμ με στρατιωτική εξέγερση ανάγκασε τους Γάλλους να αποσυρθούν το 1954, αν και η τελική απελευθέρωση και ενοποίηση του βορείου και νοτίου Βιετνάμ επετεύχθη μόλις το 1975. Ο στόχος της “εθνικής απελευθέρωσης” είχε τόσο οικονομική όσο και πολιτική διάσταση, κάτι που μας βοηθά στη κατανόηση του λόγου που τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα στράφηκαν στον σοσιαλισμό και ειδικά στον μαρξισμό-λενινισμό, ως όχημα έκφασης των εθνικιστικών τους φιλοδοξιών και όχι στον φιλελευθερισμό, ακόμη και αν φαίνομενικά ο εθνικισμός και σοσιαλισμός είναι ασύμβατα πολιτικοϊδεολογικά συστήματα