Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσική φάση στη ζωή κάθε γυναίκας και όχι «αρρώστια». Σημαίνει ότι οι ωοθήκες σταματούν σταδιακά να παράγουν ορμόνες (οιστρογόνα και προγεστερόνη) και η περίοδος διακόπτεται οριστικά. Συνήθως συμβαίνει γύρω στα 45–55 έτη, αλλά μπορεί να εμφανιστεί νωρίτερα ή αργότερα.
«Παρά το ότι είναι φυσική διαδικασία, για πολλές γυναίκες συνοδεύεται από ενοχλητικά συμπτώματα: εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, διαταραχές ύπνου, αλλαγές στη διάθεση, ξηρότητα κόλπου, πόνο στη σεξουαλική επαφή, αύξηση βάρους, μείωση ενέργειας. Αυτά μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα ζωής» επισημαίνει ο κ. Ευάγγελος Γκικόντες Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος M.Sc.Hom και συνεχίζει:
Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη έχει προχωρήσει σημαντικά και έχουμε μια πιο ισορροπημένη, πιο «ήρεμη» εικόνα για το τι πραγματικά ισχύει.
Η σύγχρονη εικόνα για την ορμονική θεραπεία (MHT / HRT)
Για πολλά χρόνια οι γυναίκες άκουγαν μόνο αρνητικά σχόλια γύρω από την ορμονική θεραπεία, κυρίως μετά από μελέτες στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα δεδομένα αυτά παρερμηνεύτηκαν σε μεγάλο βαθμό και δεν αφορούν όλες τις γυναίκες το ίδιο.
Οι πιο πρόσφατες μεγάλες ανασκοπήσεις και διεθνείς θέσεις (π.χ. International Menopause Society, NAMS) δείχνουν ότι:
- Για γυναίκες κάτω των 60 ετών ή μέσα στα πρώτα 10 χρόνια από την εμμηνόπαυση, η ορμονική θεραπεία, όταν είναι σωστά επιλεγμένη,
- μειώνει σημαντικά εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις
- βελτιώνει τον ύπνο και τη διάθεση
- προστατεύει από απώλεια οστικής μάζας (οστεοπόρωση)
- Ο κίνδυνος για θρόμβωση, εγκεφαλικό ή καρκίνο μαστού εξαρτάται από τον τύπο, τη δόση, τη διάρκεια και το ιατρικό ιστορικό – δεν είναι ίδιος για όλες.
Υπάρχει επίσης στροφή προς διαδερμικές μορφές (patch, gel) και πιο «φυσικές» μορφές προγεστερόνης, που φαίνεται να έχουν καλύτερο προφίλ ασφάλειας.
Σημαντικό: Η ορμονική θεραπεία δεν είναι «υποχρεωτική» ούτε «απαγορευμένη». Είναι ένα εργαλείο, που κρίνεται εξατομικευμένα, μαζί με τον/την γυναικολόγο.
Νέα μη ορμονικά σκευάσματα για εξάψεις
Για τις γυναίκες που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να πάρουν ορμόνες, τα νέα είναι επίσης ενθαρρυντικά.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν μη ορμονικά φάρμακα που δρουν στον εγκέφαλο, στους υποδοχείς μιας ουσίας που λέγεται νευροκινίνη (NK). Αυτά βοηθούν στη ρύθμιση του κέντρου θερμοκρασίας, άρα και στις εξάψεις.
- Το fezolinetant, ένα φάρμακο που μπλοκάρει τους υποδοχείς NK3, έχει δείξει σε μεγάλες μελέτες ότι μειώνει σημαντικά τη συχνότητα και την ένταση των εξάψεων σε μέτριου–σοβαρού βαθμού περιστατικά, με ικανοποιητικό προφίλ ασφάλειας.
- Το elinzanetant, που δρα συνδυαστικά σε υποδοχείς NK1 και NK3, φαίνεται επίσης αποτελεσματικό στη μείωση των εξάψεων, με βελτίωση στον ύπνο και στην ποιότητα ζωής, τόσο σε κλασική εμμηνόπαυση όσο και σε γυναίκες με θεραπείες για καρκίνο μαστού.
Αυτά τα φάρμακα δεν είναι ορμονικά, άρα μπορεί να είναι λύση για γυναίκες με αντένδειξη στην ορμονική θεραπεία (π.χ. ορισμένες μορφές καρκίνου μαστού), πάντα με τη συμβουλή ειδικού.
Εξατομικευμένη προσέγγιση – «precision pharmacology»
Η πιο σύγχρονη τάση στην ιατρική της εμμηνόπαυσης είναι η εξατομίκευση. Μιλάμε πλέον για «precision pharmacology» – δηλαδή επιλογή θεραπείας με βάση:
- την ηλικία της γυναίκας
- το πόσα χρόνια έχουν περάσει από την τελευταία περίοδο
- το σωματικό βάρος και τον τρόπο ζωής
- συνοδά νοσήματα (καρδιά, θρόμβωση, μαστός κ.λπ.)
- οικογενειακό ιστορικό
- τις προσωπικές προτιμήσεις και προτεραιότητες (π.χ. σεξουαλική ζωή, ύπνος, πνευματική διαύγεια, πρόληψη οστεοπόρωσης).
Στόχος δεν είναι απλώς «να κόψουμε τις εξάψεις», αλλά να βελτιώσουμε συνολικά την ποιότητα ζωής και να προστατεύσουμε μακροπρόθεσμα την υγεία (οστά, καρδιά, εγκέφαλο), χωρίς περιττούς κινδύνους
Τι άλλο μπορεί να κάνει η ίδια η γυναίκα;
Τα φάρμακα δεν είναι η μόνη απάντηση. Για πολλές γυναίκες, απλές αλλαγές στην καθημερινότητα κάνουν μεγάλη διαφορά:
- Κίνηση & άσκηση: ήπια αερόβια άσκηση, περπάτημα, κολύμπι, σε συνδυασμό με ασκήσεις ενδυνάμωσης, βοηθούν σε βάρος, οστά, διάθεση και ύπνο.
- Διατροφή: μεσογειακό μοντέλο (φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο, ψάρια), περιορισμός ζάχαρης και υπερβολικού αλκοόλ.
- Ύπνος: σταθερό πρόγραμμα, αποφυγή καφεΐνης αργά, δροσερό δωμάτιο (ιδίως αν έχει νυχτερινές εφιδρώσεις).
- Διαχείριση άγχους: τεχνικές χαλάρωσης, αναπνοές, yoga, ψυχολογική υποστήριξη όταν χρειάζεται.
«Φυτικά σκευάσματα και συμπληρώματα (π.χ. φυτοοιστρογόνα) μπορεί να βοηθήσουν κάποιες γυναίκες, αλλά τα επιστημονικά δεδομένα είναι πιο περιορισμένα και η ποιότητα των προϊόντων διαφέρει. Είναι σημαντικό να συζητάς πάντα με τον ιατρό σου πριν τα χρησιμοποιήσεις» τονίζει ο κ. Γκικόντες λέγοντας σε κάθε γυναίκα στην εμμηνόπαυση πως:
Δεν είσαι «υπερβολική» αν τα συμπτώματα σε ταλαιπωρούν.
- Υπάρχουν πλέον πολλές επιλογές, ορμονικές και μη ορμονικές.
- Η ιατρική κοινότητα έχει αναθεωρήσει πολλούς παλιούς φόβους και κινείται προς μια πιο ανθρώπινη, εξατομικευμένη προσέγγιση.
- Το πιο σημαντικό είναι να μιλήσεις ανοιχτά με τον/την γυναικολόγο σου, να εξηγήσεις πώς βιώνεις την εμμηνόπαυση και τι σε δυσκολεύει περισσότερο.
Η εμμηνόπαυση μπορεί να γίνει μια φάση αναπροσαρμογής και φροντίδας, όχι φόβου. Η σωστή ενημέρωση και η συνεργασία με τον ειδικό είναι το κλειδί.