Το άγνωστο ημισπηλαιώδες εκκλησάκι και το κάστρο που επόπτευε Νεμέα και Βόχα

• Κολλητά στον βράχο, στην απότομη Νοτιοδυτική πλευρά του Φουκά βρίσκεται το παρεκκλήσι της Παναγίας αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή

Το όρος Φωκάς (862μ.) ή Σελινούντιο ή Απέσας βρίσκεται στο νομό Κορινθίας νότια από τα χωριά Χαλκείο και Καλέντζι. Στην κορυφή του τραπεζοειδούς υψώματος υπάρχουν υπολείμματα μεσαιωνικού τείχους και οικισμού. Το κάστρο επόπτευε τις πεδιάδες της αρχαίας Νεμέας και Βόχας και είχε οπτική σύνδεση με τα όρη της νοτίου Στερεάς, τα Γεράνεια και το όρος της Κυλλήνης. Επίσης χρησίμευε ως οπτικός σύνδεσμος του Ακροκορίνθου με τα φρούρια της περιοχής της Στυμφαλίας και της δυτικής Κορινθίας. Το οπτικό του πεδίο συμπλήρωναν το φρούριο της αρχαίας Θυαμίας και ο πύργος της Ευαγγελίστριας στη Στιμάγκα.

Παρ’ όλα αυτά τα στρατηγικά πλεονεκτήματα και την φυσικά οχυρή του θέση, είναι πολύ αμφίβολο αν η οχύρωση υπήρξε πραγματικό κάστρο και μέρος κάποιου ευρύτερου αμυντικού συστήματος.

Το κάστρο

Δεν υπάρχουν ιστορικές αναφορές για το κάστρο του Φωκά. Γενικά, θεωρείται φράγκικο αλλά αυτό δεν είναι και τόσο σίγουρο. Ο Φωκάς δεν αναφέρεται εξ όσων γνωρίζουμε σε καμιά γραπτή μαρτυρία σχετικά με φράγκικα φέουδα ή κάστρα.

Δεν αποκλείεται να είναι προγενέστερο δηλαδή να δημιουργήθηκε κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο, πριν τον 13ο αιώνα.

Σε κάθε περίπτωση, δεν υπήρξε ποτέ σημαντικό κάστρο. Ίσως ο βασικός λόγος ύπαρξης της οχύρωσης ήταν απλά η προστασία του οικισμού. Πάντως, πρέπει να είχε ένα βοηθητικό ρόλο στο αμυντικό πλέγμα που αποτελούσαν τα ισχυρά κάστρα που βρίσκονται γύρω του (Αγίου Βασιλείου, Πολυφέγγους, Ακροκόρινθου).

Ο οικισμός

O οικισμός του Φουκά μνημονεύεται σε οθωμανικό έγγραφο του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας που συντάχτηκε το 1500 περίπου. Επίσης πολύ ενδιαφέρον είναι το σχέδιο του Girolamo Albrizzi από έκδοση ταξιδιωτικών σημειώσεων από την Πελοπόννησο του 1687 όπου απεικονίζεται ένα ισχυρό κάστρο με την ονομασία FIOCA. Μάλιστα το τοποθετεί στα σύνορα τη Σικυώνης.

Πάντως είναι λίγο δύσκολο να πιστέψουμε ότι τον 17ο αιώνα υπήρχε εκεί ένα τέτοιο κάστρο, ενώ τώρα δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα.

Η Ζωοδόχος Πηγή

Κολλητά στον βράχο, στην απότομη Νοτιοδυτική πλευρά του Φουκά βρίσκεται το παρεκκλήσι της Παναγίας αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή.

Το ημισπηλαιώδες εκκλησάκι αποτελεί μέρος μιας μικρής ομάδας κτισμάτων που περιβάλλεται από λιθόκτιστα τείχη. H όλη διαρρύθμιση θυμίζει μοναστήρι, αλλά δεν είναι.

Μία από τις τρεις πύλες εισόδου που φέρει εντοιχισμένη μαρμάρινη επιγραφή με τη χρονολογία 1893 (η αρχιτεκτονική της πύλης θυμίζει εκείνης του περίβολου του ναού του Αγίου Νικολάου στο Χάλκι που χρονολογείται από το 1901).

Πάντως, σύμφωνα με τη παράδοση τα σπήλαια στο Φουκά υπήρξαν καταφύγιο ασκητών από τα Βυζαντινά χρόνια.

Στην κορυφή του υψώματος υπήρχε ένα πολύ σημαντικό αρχαίο ιερό του Απεσαντίου Διός του οποίου διασώζονται κάποια ίχνη.

Το βουνό παλιά ήταν κατάφυτο κυρίως με κυπαρίσσια. Απογυμνώθηκε όμως μετά τη μεγάλη φωτιά του 2007.

Η σημερινή κατάσταση

Από το κάστρο δεν σώζεται σχεδόν τίποτα. Υπάρχουν μόνο ελάχιστα κατάλοιπα του τείχους (πάχους 1,5μ) και λιθοσωροί από τον μεσαιωνικό οικισμό.

Πληροφορίες:

Ιστοσελίδα Η Σφεντόνα – ΤΑ ΦΡΟΥΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Πληροφορίες από τον κ. Ιωάννη Δέδε
Κώστας Σχοινοχωρίτης, ιστοσελίδα ΑΔΕΣΜΕΥΤΗ ΣΚΕΨΗ, Η μεσαιωνική πολιτεία στο όρος Φουκάς (Απέσας)