Ποταμός και χείμαρρος μαζί: ο Λευτέρης Παπαδόπουλος είναι ένας ποταμός τραγουδιών και κειμένων, ένας χείμαρρος στίχων και συναισθημάτων.
Ενας πληθωρικός άνθρωπος, μια αστείρευτη πηγή δημιουργίας, ένας ξεχωριστός δημιουργός. Περισσότερα από 1.000 τραγούδια είναι δικά του. Και είναι τα τραγούδια με τα οποία μεγάλωσαν οι γονείς μας, εμείς και με τα οποία μεγαλώνουν τώρα τα παιδιά μας. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος είναι ο στίχος που έχουμε όλοι σιγοτραγουδήσει, είναι τα λόγια που συνοδεύουν τα γλέντια μας, είναι τα τραγούδια που λέμε στον έρωτα και στον χωρισμό. Ογδόντα από αυτά, «τα ογδόντα καλύτερα και πιο δημοφιλή», όπως λέει ο ίδιος, περιλαμβάνονται στην πενταπλή κασετίνα που από σήμερα και για πέντε Κυριακές προσφέρει «Το Βήμα» στους αναγνώστες του. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έκανε την επιλογή- μια δύσκολη δουλειά. Γιατί μιλάμε για τα τραγούδια της ζωής του… και της ζωής μας.
– Αλήθεια,κύριε Παπαδόπουλε,πόσα τραγούδια έχετε γράψει;
«Χίλια και…». – Δύσκολη συνεπώς η επιλογή 80 τραγουδιών.
«Ναι, γιατί έπρεπε να απορρίψω τα χίλια. Η επιλογή όμως έγινε ακέραια από μένα. Πώς έγινε; Πήρα υπόψη μου και διάλεξα αυτά που θεωρώ τα καλύτερα.
Βγήκαν λοιπόν 200.
Από εκεί έγινε ένα δεύτερο κρησάρισμα, ποια τραγούδια είχαν και μεγάλη απήχηση στον κόσμο. Δεν ήθελα να βάλω μέσα τραγούδια που δεν περπάτησαν στον κόσμο, που δεν ήταν τόσο δημοφιλή. Και ήθελα να συναρτήσω όλα αυτά με τους τραγουδιστές.
Θέλω ο κόσμος, όταν πάρει αυτά τα τραγούδια, να έχει μια πλήρη δική μου εικόνα, να ξέρει τι έχω κάνει. Είναι η ταυτότητά μου».
– Ξεχωρίζετε κάποια; «Οφείλω την ύπαρξή μου στην “Απονη Ζωή” και στον Ξαρχάκο. Ξεχωρίζω πολλά, υπάρχουν διαβαθμίσεις.
Εχω δουλέψει με όλους τους μεγάλους. Θεοδωράκης, Λοΐζος, Σπανός, Πλέσσας, Νικολόπουλος, Κουγιουμτζής… Είναι όλοι μέσα και μάλιστα στις πρώτες εκτελέσεις – εκτός από δύο, που τα λέει τώρα ο Κότσιρας (σ.σ.: αυτό έγινε για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων)». – Παραμένει έντονο το αίσθημα όταν γράφετε τραγούδια;
«Εχω γράψει πολλά τραγούδια που γράψανε στην ψυχή του κόσμου. Και πολλοί άλλοι όμως έχουν φτιάξει καταπληκτικά τραγούδια. Η δεκαετία του Τσιτσάνη έβγαλε μεγάλα. Δεν είναι όμως πάντα η ίδια χαρά και η ίδια ικανοποίηση όταν γράφεις. Οταν ξεκίνησα ήμουν πολύ πιο νέος και όλο αυτό το ξαφνικό καινούργιο γεγονός στη ζωή μου είναι κάτι μοναδικό. Το ΄63 έγραψα την “Απονη ζωή” και αυτό με καθόρισε. Τώρα δεν έχει ιδιαίτερο τράνταγμα πάνω μου και μέσα μου όλο αυτό, το συνήθισα. Η αρχή είναι σαν το ξάφνιασμα στον έρωτα, μια έκπληξη. Σαν να ανοίγει ο ουρανός. Την πρώτη φορά όλα είναι διαφορετικά. Με τον καιρό τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Αλλωστε και ο πιο αγράμματος μπορεί να ευχαριστηθεί το τραγούδι. Είναι πολύ πιο εύκολο να φθάσει στην ψυχή του ακροατή».
– Υπάρχουν «διάδοχοι»; «Υπάρχουν ένα σωρό τραγούδια από όλους μας. Τι θα πει διάδοχος; Μη λέμε τέτοια… Τα τελευταία χρόνια έχω ξεχωρίσει τα τραγούδια της Λίνας Νικολακοπούλου. Αυτό το κορίτσι άλλαξε τον στίχο, έβαλε άλλα στοιχεία, κινηματογραφικά. Είναι πολύ ωραία και γι΄ αυτό έκανε ένα σωρό επιτυχίες».
– Είναι η έμπνευση της στιγμής,η
πολλή δουλειά με τον στίχο; Τι καθορίζει την επιτυχία;
«Για να γράψεις ένα επιτυχημένο τραγούδι, οι παράγοντες είναι πολλοί. Ο κυριότερος είναι η συγκυρία. Σε μια εποχή που είναι σκληρή και δυσάρεστη, δεν μπορείς να γράφεις “τρα λα λα”. Δεύτερος παράγοντας είναι ο τραγουδιστής, αυτός που πουλάει το προϊόν. Για μένα τον πρώτο ρόλο τον παίζει ο τραγουδιστής. Υπάρχουν υπέροχα τραγούδια που δεν έχουν κάνει τίποτε επειδή δεν τα είπε ένας εμπνευσμένος τραγουδιστής. Ο τραγουδιστής είναι το παν».
– Αναφέρεστε κυρίως στην πρώτη εκτέλεση,φαντάζομαι.
«Ναι, για το “χαίρω πολύ”. Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις που τραγούδια ατύχησαν τον πρώτο καιρό και όταν επανεμφανίστηκαν έσκισαν. Θυμάμαι το 1972 είχα γράψει ένα τραγούδι για τον Στέλιο Καζαντζίδη, τον μεγαλύτερο έλληνα τραγουδιστή, το “Δεν θα ξαναγαπήσω”. Τα πρώτα χρόνια δεν είχε σουξέ. Πέτυχε μετά από δέκα, δεκαπέντε χρόνια. Οταν έγραψα την “Απονη ζωή” ήταν σαν να την περίμενε ο κόσμος».
– Τώρα τι περιμένει ο κόσμος; «Δεν είμαι εγώ αυτός που θα το αποφασίσει, γι΄ αυτό και δεν γράφω τραγούδια. Η νεολαία, που είναι ανίκητη, καθορίζει τα γούστα, τη μόδα και δίνει ψυχή στα τραγούδια. Αυτοί τραγουδάνε, αυτοί ερωτεύονται. Τα δικά μου έχουν γίνει πια κλασικά και απασχολούν τους νέους από μια ώρα και μετά».
– Θεοδωράκης,Ξαρχάκος,Λοΐζος, Σπανός,Πλέσσας…Εχετε συνεργαστεί με τόσο πολλούς μεγάλους συνθέτες…
«Τα μεγέθη δημιουργούνται μέσα από συνθήκες και εγώ έζησα σε εποχές με τέτοιες συνθήκες. Ενα παιδί σήμερα δεν καταλαβαίνει από στέρηση, φτώχεια, αδυναμία, όπως εμείς τότε. Σήμερα θα βγάλει τη μοναξιά, την ερωτική μοναξιά, την εγκατάλειψη. Είναι και αυτά πολύ σημαντικά, αλλά δεν είναι τόσο βαριά όπως η πείνα, η ανεργία. Τα δικά μας ήταν ευρύτερα θέματα. Από την άλλη, τότε για να μιλήσεις σε ένα κορίτσι έπρεπε να περάσεις ολόκληρη οδύσσεια. Τώρα είναι όλα πολύ πιο εύκολα. Το φιλί σήμερα δεν έχει το βάρος που είχε τότε».
– Αγαπάτε πολύ τους νέους… «Εχουν φρεσκάδα, ελπίδα, νιάτα… Δεν μπορείς να γυρίζεις την πλάτη σου στα παιδιά, αυτά είναι που θα καθορίσουν το μέλλον, τη ζωή μας. Οπως οι νέοι δημιουργοί. Οταν βγήκαν η Λίνα, ο Ρασούλης, ο Αλκίνοος, είπαμε ότι φέρνουν την ελπίδα. Οπως όταν βγήκα εγώ, η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου είπε “αυτός θα μας στείλει στη σύνταξη”. Οταν βγήκε ο Ρίτσος, ο Παλαμάς είπε “μεριάστε να περάσει”. Πρέπει να είσαι γενναιόδωρος και όταν διακρίνεις το ταλέντο να το λες, να μην είσαι μικρός. Βέβαια η γενναι οδωρία εξαρτάται από το πόσο χορτάτος είσαι. Ο κακομοίρης και μεμψίμοιρος δημιουργός είναι αλλιώς. Οταν έχεις αγκαλιάσει την επιτυχία, το λες πιο εύκολα. Είναι όπως όταν διεκδικείς μια γυναίκα και δεν τα καταφέρνεις, ενώ ο άλλος δίπλα σου τα καταφέρνει».
– Ο έρωτας,η γυναίκα, δίνουν το «παρών» σε ό,τι κι αν λέτε.Είστε ένας ερωτικός άνθρωπος.
«Υπάρχει τίποτε πιο σημαντικό από το είσαι ερωτευμένος; Δεν ήταν ηλίθιοι οι αρχαίοι, όπως ο Σοφοκλής, που έλεγαν ότι ο έρωτας είναι ανίκητος στη μάχη. Ολα τα μεγάλα έργα μιλάνε για έρωτα. Είναι το πιο επαναστατικό στοιχείο στον άνθρωπο, στην κοινωνία. Αυτός τα κάνει όλα, κάνει τα παιδιά, κάνει τον άνδρα και τη γυναίκα, σε κάνει να αγωνίζεσαι, να θες να ανέβεις, να εξιδανι κευτείς». – Και η εξουσία τι ρόλο παίζει; «Εμένα δεν με ενδιαφέρει καθόλου η εξουσία. Ισως το να κάνεις ωραία τραγούδια να είναι μια εξουσία. Γιατί δεν είναι μόνο η εκτελεστική… Με ένα τραγούδι μπορείς να αλλάξεις πολλά πράγματα. Δεν είναι τυχαίο ότι στα αρχαία χρόνια βάζανε μπροστά ένα τραγούδι. Είναι θεμελιακό στοιχείο στη ζωής μας, από τη γέννησή μας κιόλας. Ολος ο κύκλος της ζωής ακολουθείται από τραγούδια, όπως και στον θάνατο με ένα τραγούδι πάμε». – Είστε αισιόδοξος για τη νέα γενιά που μεγαλώνει μέσα στο συγκεκριμένο πολιτικό σκηνικό;
«Σήμερα οι νέοι μεγαλώνουν σε καλύτερες συνθήκες, μαθαίνουν περισσότερα γράμματα, δεν τους λείπει τίποτε. Αλλά νιώθουν ότι είναι σε ένα χάος. Οι αθλιότητες της πολιτικής μάς έχουν φέρει εδώ. Ζούμε μια τραγική κατάσταση, μέσα σε συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί από τις πελατειακές σχέσεις των πολιτικών, οι οποίοι μας έφθασαν εδώ. Εμαθαν τον κόσμο να κάνει κομπίνες για να γλιτώσει κάποια λεφτά και ο κόσμος συνήθισε. Γίναμε η χώρα με τους χειρότερους ανθρώπους. Το επίπεδο του λαού έπεσε πολύ χαμηλά. Ο κόσμος δεν είναι αυτός που ήταν, έγινε χειρότερος. Και αυτόν τον κόσμο, τον χειρότερο, τον εκμεταλλεύθηκαν οι πολιτικοί που τον δημιούργησαν. Και ο νέος βλέπει μπροστά του ένα χάος, φοβάται: τι θα κάνει, πώς θα ζήσει; Επρεπε να έχουμε αντιδράσει πιο νωρίς».
– Μισό αιώνα στο τραγούδι και στη δημοσιογραφία.Στιχουργός και δημοσιογράφος.Βοηθά η μία ιδιότητα την άλλη;
«Ναι, απολύτως. Το ένα βοηθούσε το άλλο. Το τραγούδι απαιτεί απόλυτη συμπύκνωση, θέλει έναν συμπυκνωμένο λόγο, να μην απλώνεσαι. Το να γράψεις λίγο είναι πάρα πολύ δύσκολο. Εγώ είχα σπουδαίους δασκάλους, συνάντησα σπουδαίους ανθρώπους στη δουλειά και πορεύτηκα. Ο Νίτσος, ο Καραπαναγιώτης… Στη δουλειά μας ισχύει η φράση “με συγχωρείτε που έγραψα πολλά, αλλά βιαζόμουν”».
– Ποια από τις δύο ιδιότητες είναι πιο εύκολη σήμερα για έναν νέο;
«Η δημοσιογραφία είναι πολύ πιο εύκολη. Σήμερα είναι εύκολο να μπει κανείς να δουλέψει σε μια εφημερίδα, ένα κανάλι, ένα ραδιόφωνο. Εμείς όταν μπήκαμε στο επάγγελμα υπήρχαν τέσσερις εφημερίδες και γινόταν ένας κανιβαλισμός για να πάρεις τη θέση. Από την άλλη, στο τραγούδι τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα». ΜΙΣΟΣ ΑΙΩΝΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ,ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΝ «ΑΠΟΝΗ ΖΩΗ»
Πέντε CD,80 τραγούδια,περισσότεροι από δέκα οι συνθέτες και οι ερμηνευτές,αλλά ένας ο στιχουργός.Η νέα προσφορά του «Βήματος» με τίτλο «Στων τραγουδιών μου τα ταξίδια» περιέχει,στις πρώτες τους εκτελέσεις,τραγούδια όπως «Απονη ζωή»,«Βρέχει φωτιά στη στράτα μου»,«Το άγαλμα»,«Πες πως μ΄ αντάμωσες»,«Τζαμάικα»,«Αυτά τα χέρια»,«Αχ χελιδόνι μου»,«Με σκότωσε γιατί την αγαπούσα»,«Το παλιό ρολόι»,«Τι σου ΄κανα και πίνεις»,«Μάτια μπλε»,«Σαββατόβραδο στην Καισαριανή»,«Οδός Αριστοτέλους»,«Στα χέρια σου μεγάλωσαν»,«Βροχή και σήμερα»,«Πες πως μ΄ αντάμωσες»,«Ολες του κόσμου οι Κυριακές»,«Δελφίνι-δελφινάκι»,«Η δουλειά κάνει τους άντρες»,«Ο αρχηγός»,«Ελισσώ»,«Παποράκι του Μπουρνόβα»,«Θα πιω απόψε το φεγγάρι»…
Συνθέσεις αγαπημένες των Σταύρου Ξαρχάκου,Μάνου Λοΐζου,Μίκη Θεοδωράκη,Γιώργου Ζαμπέτα,Γιάννη Σπανού,Μίμη Πλέσσα,Σταύρου Κουγιουμτζή,Δήμου Μούτση,Απόστολου Καλδάρα,Λίνου Κόκοτου,Χρήστου Νικολόπουλου,Νίκου Ιγνατιάδη,ερμηνευμένες από τους σημαντικότερους έλληνες ερμηνευτές: Στέλιος Καζαντζίδης,Μαρινέλλα,Βίκυ Μοσχολιού,Γρηγόρης Μπιθικώτσης,Δημήτρης Ευσταθίου,Σταμάτης Κόκοτας,Στράτος Διονυσίου,Μαρία Φαραντούρη,Τόλης Βοσκόπουλος,Χάρις Αλεξίου,Γιώργος Νταλάρας,Δήμητρα Γαλάνη, Γιάννης Πάριος, Μαρίζα Κωχ, Γιάννης Καλατζής,Γιάννης Πουλόπουλος, Μανώλης Μητσιάς,Δημήτρης Μητροπάνος,Γιάννης Κότσιρας κ.α.
«Αν δεν ήμουν αθυρόστομος θα μου έπιαναν το… μάγουλο»
– Εξακολουθείτε να χαίρεστε όπως παλιά όταν ακούτε ένα τραγούδι σας στο ραδιόφωνο,όταν το σιγοτραγουδά κανείς ή όταν γλεντάει;
«Πάντα μου δίνει χαρά και συγκίνηση, αλλά δεν είναι το ίδιο που ήταν στην αρχή. Θυμάμαι παλιά τα άκουγες παντού. Τα έλεγαν οι τυφλοί με το ακορντεόν, τα παιδιά που ζητιάνευαν, οι παρέες στις ταβέρνες. Η ικανοποίηση ήταν τόσο μεγάλη. Είμαι παλιά π… εγώ και φυσικά οι πρώτες π… είναι διαφορετικές».
– Μου κάνει εντύπωση ότι μέσα από τους στίχους σας αποκαλύπτετε μια εξαιρετικά ευαίσθητη και συναισθηματική φύση,ενώ όποιος σας γνωρίζει από κοντά βιώνει και μια τελείως διαφορετική πτυχή σας η οποία διαθέτει μπόλικη αθυροστομία.
«Ζούμε σε μια κοινωνία πολύ βάναυση και πολύ σκληρή. Με την ευαισθησία που είχα, αν δεν ήμουν αθυρόστομος, συγκρουσιακός, ενίοτε θα μου έπιαναν το… μάγουλο. Θωράκισα λοιπόν τον εαυτό μου». – Φαντάζομαι πως νιώθετε επιτυχημένος. «Αν μπορώ να πω κάτι τέτοιο, είναι γιατί έχω βγάλει σπουδαία παιδιά. Εχω γράψει τραγούδια και βιβλία, όλα είναι περαστικά από τη ζωή. Αν τα παιδιά σου είναι καλά, αυτά είναι που καθρεφτίζουν στην κοινωνία το τι είσαι εσύ».
6 σταθμοί στη ζωή του
1935:Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος γεννιέται στις 14 Νοεμβρίου στην Αθήνα.
1959:Ξεκινά τη δημοσιογραφική του σταδιοδρομία στην εφημερίδα «Τα Νέα».
1961:Γεννιέται ο γιος του Νότης (σήμερα είναι δημοσιογράφος).
1963: Γράφει το πρώτο του τραγούδι,την «Απονη ζωή»,σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου.
1969:Κυκλοφορεί «Ο δρόμος» σε μουσική Μίμη Πλέσσα,ο εμπορικότερος δίσκος στα χρονικά της ελληνικής δισκογραφίας.
1981: Γεννιέται η κόρη του Υακίνθη (σήμερα είναι ηθοποιός).