Παράξενες συμπτώσεις ή μήπως ήξεραν κάτι περισσότερο οι Αμερικανοί για το τουρκικό πραξικόπημα που «ξάφνιασε» όλο τον κόσμο; Κι όμως, κάποιοι είχαν προβλέψει τις εξελίξεις μέρες ή μήνες πριν…
Για παράδειγμα, τον Μάρτιο υπάρχει άρθρο στην ιστοσελίδα του «American Enterprise Institute» και αναδημοσιεύτηκε στο ειδησεογραφικό περιοδικό «Newsweek».
Επίσης, στις 30 Μαΐου, το αμερικανικό περιοδικό «Foreign Affairs», που απηχεί τις απόψεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, δημοσίευε άρθρο με τίτλο: «Το επόμενο πραξικόπημα στην Τουρκία – Πώς οι αποδυναμωμένοι στρατηγοί μπορούν να αντιδράσουν».
Το πρώτο άρθρο που υπέγραφε ο Michael Rubin επισήμαινε: «Δεν είναι μόνον ότι χειροτερεύει η κατάσταση ασφάλειας στην Τουρκία, μέσα από κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων, αλλά και η οικονομική κατάσταση χειροτερεύει, με το ιδιωτικό χρέος να έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ο ίδιος (ο Ερντογάν) διατάζει να φυλακίσουν αντιπάλους, καταδιώκει δημοσιογράφους και αντιπολιτευόμενες εφημερίδες, ενώ χτίζει παλάτι με το όνειρο να γίνει σουλτάνος… Η διαφθορά βασιλεύει… Ο γιος του, Μπιλάλ, έχει καταφύγει στην Ιταλία με πλαστό διπλωματικό σαουδαραβικό διαβατήριο εν μέσω σκανδάλου ξεπλύματος βρόμικου χρήματος…
»Τα ξεσπάσματά του προκαλούν τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ενώ ακόμη και μέλη του κόμματός του υποστηρίζουν ότι καταλαμβάνεται από αυξανόμενη παράνοια. Μέχρι του σημείου να θέλει να τοποθετήσει αντιαεροπορικούς πυραύλους για την προστασία του προεδρικού παλατιού. Οι Τούρκοι πολίτες και οι στρατιωτικοί πιστεύουν ότι οδηγεί την Τουρκία στα βράχια…».
Και ο αρθρογράφος αναρωτιέται: «Αν τελικά αντιδράσουν οι Τούρκοι στρατιωτικοί για να διώξουν τον Ερντογάν και φυλακίσουν το εσωτερικό περιβάλλον του. Θα τα καταφέρουν; Επειδή πραξικοπηματίες θα προσπαθήσουν να κατευνάσουν την έντονη αντίδραση των υπέρμαχων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε Ευρώπη και ΗΠΑ και τις επικρίσεις της κοινωνίας των Τούρκων πολιτών, ελευθερώνοντας αμέσως τους φυλακισμένους δημοσιογράφους και τους πανεπιστημιακούς και αποδίδοντας τις κατασχεμένες εφημερίδες και τηλεοπτικούς σταθμούς στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους».
Το δεύτερο άρθρο στο Foreign Affairs, που μεταφράστηκε και στην Ελλάδα πριν λίγες ημέρες είχε τον προφητικό τίτλο: «Το επόμενο πραξικόπημα στην Τουρκία – Πώς οι αποδυναμωμένοι στρατηγοί μπορούν να αντιδράσουν». Το υπογράφει η Gonul Tol, διευθύντρια στο Κέντρο Τουρκικών Σπουδών στο Middle East InstituteΚαι αναφέρει:
«Πριν η Τουρκία κάνει μια αυταρχική στροφή υπό τον πρόεδρό της, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πολλοί πίστευαν ότι ο πρώην επικεφαλής του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) θα μείνει στην ιστορία ως ο ηγέτης που εξημέρωσε τελικά τον τουρκικό στρατό και επέλυσε την υπερδεκαετή σύγκρουση της χώρας με τους Κούρδους. Τέτοιες ελπίδες τώρα φαίνονται εξωφρενικά άστοχες. Ο Ερντογάν έδωσε στον στρατό λευκή επιταγή για να εξαπολύσει πόλεμο εναντίον των Κούρδων ανταρτών και σύναψε μια ευχάριστη συμμαχία με τους στρατηγούς. Από την πλευρά του, ο Ερντογάν πρέπει να πιστεύει ότι χτυπάει «με έναν σμπάρο πολλά τρυγόνια».
Ο στρατός έχει λόγο να κρατήσει μνησικακία. Για ένα μεγάλο μέρος της τουρκικής ιστορίας, είχε σημαντική επιρροή στις πολιτικές υποθέσεις, πραγματοποιώντας τέσσερα ανοιχτά πραξικοπήματα, αναγκάζοντας αρκετούς άλλους πολιτικούς ηγέτες να παραιτηθούν, και ενεργώντας ως αδιαμφισβήτητος φύλακας της κοσμικής δημοκρατίας. Αφότου ανήλθε στην εξουσία το 2002, το ΑΚΡ έχει περικόψει την επιρροή των στρατηγών, κάτι που άφησε τις άλλοτε παντοδύναμες ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας αδύναμες και διχασμένες.
Περίπου την ίδια εποχή, οι τότε σύμμαχοι της κυβέρνησης στο δικαστικό σώμα, οι Γκιουλενιστές (ένα ισλαμικό κίνημα που συνδέεται με τον κληρικό Fethullah Gulen που εδρεύει στις ΗΠΑ), ξεκίνησαν αρκετές ποινικές έρευνες για αξιωματικούς του στρατού. Σύμφωνα με τις διώξεις «Εργκένεκον» και «Βαριοπούλα», οι οποίες ισχυρίστηκαν μια συνωμοσία για την ανατροπή της κυβέρνησης του ΑΚΡ, πολλοί στρατηγοί φυλακίστηκαν και εκατοντάδες συνταξιούχοι αξιωματικοί του στρατού τέθηκαν υπό κράτηση. Η σύγκρουση ανάμεσα στην κυβέρνηση του ΑΚΡ και τον στρατό κορυφώθηκε με την μαζική παραίτηση της στρατιωτικής ηγεσίας της Τουρκίας στα τέλη Ιουλίου του 2011, σηματοδοτώντας «την ημέρα που ο στρατός έριξε στην πετσέτα» όπως το αποκάλεσε ο ειδικός για την Τουρκία, Henri Barkey.
Στρατιώτες στέκονται σε στάση προσοχής κατά την διάρκεια τελετής στο μαυσωλείο του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στην Άγκυρα, τον Νοέμβριο του 2014. UMIT BEKTAS / REUTERS
—————————————-
Τον τελευταίο καιρό, όμως, ο στρατός φαίνεται να βιώνει μια αντιστροφή της τύχης. Από τότε που ο Νετζντέτ Οζέλ, ένας πιστός στον Ερντογάν, έγινε αρχηγός του στρατού αφότου ο προκάτοχός του παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ο Ερντογάν και οι ένοπλες δυνάμεις είχαν κάπως βελτιωμένους δεσμούς, τουλάχιστον στα κορυφαία επίπεδα. Αλλά η πραγματική αναθέρμανση ήρθε όταν οι Γκιουλενιστές στο δικαστικό σώμα ξεκίνησαν μια έρευνα κατά της διαφθοράς εμπλέκοντας την οικογένεια του Ερντογάν και τον στενό κύκλο του.