Ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες αποκατάστασης, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας, του σημαντικού για την ιστορία της περιοχής θρησκευτικού Βυζαντινού μνημείου του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου (Μαη-Θανάσης) στα Πίσια και αποδόθηκε στην τοπική κοινωνία ένα μνημείο πλήρως ανακαινισμένο, στερεωμένο, λειτουργικό και προσβάσιμο…
Την 1η Μαΐου 2017 ημέρα ΔΕΥΤΕΡΑ θα τελεστεί Μέγας Εσπερινός σύμφωνα με πρόγραμμα που θα ορίσει το αρμόδιο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ιερού Ενοριακού Ναού Αγ. Παρασκευής Πισίων, από το οποίο τακτοποιούνται και οι τελευταίες λεπτομέρειες, υπό την καθοδήγηση του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη μας κ.κ. ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ.
Την 2η Μαΐου 2017, ημέρα ΤΡΙΤΗ κατά την οποία εορτάζει ο Ιερός Ναός (ανακομιδή λειψάνων Αγίου Αθανασίου του Αλεξανδρείας) θα παραμείνει ανοικτός για προσκύνημα και θα τελεστεί Θεία Λειτουργία.
Ο ναός του Αγίου Αθανασίου, γνωστός και ως Μαη-Θανάσης λόγω του εορτασμού του στις
2 Μαϊου (ανακομιδή λειψάνων Αγ. Αθανασίου του Αλεξανδρείας), είναι κτισμένος σε δασώδη περιοχή στις παρυφές του οικισμού των Πισίων, 15 χλμ βόρεια της πόλης του Λουτρακίου…
Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου στο ακρωτήριο της ομώνυμης χερσονήσου, οι αρχαίες πόλεις Οινόη, Πείραιον και Θέρμες, αλλά και ναοί των βυζαντινών χρόνων και της Τουρκοκρατίας στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρούν την ιστορία και τη σημασία του τόπου στο πέρασμα των αιώνων.
Περιγραφή
Ο ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του μονόχωρου δρομικού ναού και στεγάζεται με καμάρα, την οποία ενισχύουν δύο κτιστά σφενδόνια.
Φέρει ημικυκλική αψίδα Ιερού και ημικυκλική κόγχη Πρόθεσης εγγεγραμμένη στο πάχος του ανατολικού τοίχου.
Είναι κτισμένος με αργολιθοδομή και κονίαμα, με παρεμβολή πλίνθων στους αρμούς.
Σε μεταγενέστερη εποχή, για την ενίσχυση της τοιχοποιίας, προστέθηκαν τρεις αντηρίδες στο βόρειο τοίχο και μία στο δυτικό.
Η είσοδος στο εσωτερικό γίνεται από τοξωτό άνοιγμα στον δυτικό τοίχο, με περιθύρωμα από λαξευμένους ασβεστόλιθους.
Επάνω από την είσοδο διαμορφώνεται τυφλό αψίδωμα, που διατηρεί ίχνη της αρχικής τοιχογραφίας του επώνυμου αγίου του ναού, του αγίου Αθανασίου.
Το Ιερό χωρίζεται από τον κυρίως ναό με κτιστό τέμπλο, στο οποίο ανοίγονται δύο τοξωτές πύλες, μία προς την κόγχη του Ιερού και μία προς την κόγχη της Πρόθεσης.
Τετράγωνο άνοιγμα στο νότιο τμήμα της στέγης του Ιερού χρησιμεύει στον φωτισμό και αερισμό του.
Ο ναός είναι κατάγραφος με καλής τέχνης παραστάσεις λειτουργικού περιεχομένου, αφηγηματικές σκηνές, μεμονωμένες μορφές και ποικίλα διακοσμητικά θέματα.
Σύμφωνα με επιγραφή στο δυτικό μέτωπο του ανατολικού σφενδονίου, τις τοιχογραφίες εκτέλεσε το 1638 ο Θηβαίος ιερομόναχος Σεραφείμ Κουλούρης. Πρόκειται δε για το μοναδικό μέχρι σήμερα γνωστό έργο του συγκεκριμένου ζωγράφου.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίληψη στην επιγραφή πληροφοριών που αφορούν αποκλειστικά στην ιστόρηση του ναού, με απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην οικοδόμησή του, γεγονός που δηλώνει ίσως τη μεσολάβηση ικανού διαστήματος ανάμεσα στην ανέγερση και την τοιχογράφηση του κτίσματος.
Στοιχείο σημαντικό επίσης για την ιστορία του ναού αποτελεί η ανεύρεση δύο μαρμάρινων υστεροβυζαντινών πλακών που φέρουν ανάγλυφο διάκοσμο, ο οποίος ανάγεται στον 13ο αι.
Στο Ιερό, το τεταρτοσφαίριο της κόγχης καταλαμβάνει η Πλατυτέρα και τον ημικύλινδρο ο Μελισμός με δύο συλλειτουργούντες ιεράρχες.
Στην παράσταση του Μελισμού εντάσσονται δύο ακόμη συλλειτουργούντες ιεράρχες, που εικονίζονται στον ανατολικό και στον νότιο τοίχο του Ιερού.
Στην κόγχη της πρόθεσης ζωγραφίζεται η Άκρα Ταπείνωση και το βρέβιο του ναού και στο μέτωπο της κτιστής τράπεζάς της η παράσταση «λέων και ασπίς εγείρονται».
Η καμάρα του ναού κοσμείται με πέντε μετάλλια, από τα οποία το κεντρικό καταλαμβάνει ο Παντοκράτωρ και τα άλλα τέσσερα ισάριθμοι προφήτες. Στην υπόλοιπη επιφάνεια της καμάρας αναπτύσσονται σκηνές του Δωδεκαόρτου.
Επιπλέον αφηγηματικές σκηνές παριστάνονται στους κάθετους τοίχους.
Η Δευτέρα Παρουσία καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρο τον δυτικό τοίχο, ενώ εικονογραφικές λεπτομέρειες από τους Αίνους, ποικίλα όντα, φυσικά φαινόμενα και στοιχεία, από τους στίχους 7, 8 και 10 του ψαλμού 148, εικονίζονται στο δυτικό τμήμα του νότιου τοίχου.
Διδακτικές παραστάσεις κολασμών ζωγραφίζονται στην κατώτερη ζώνη του βόρειου τμήματος του δυτικού τοίχου και συνεχίζονται στην αντίστοιχη ζώνη του βόρειου τοίχου, ακόμη και εντός του Ιερού, όπου υπόμνηση προς τον ιερέα του ναού αποτελεί η ρεαλιστική παράσταση ιερέα που πριονίζεται και καίγεται στην πυρά από δαίμονες.
Το Άγιο Μανδήλιο και το Άγιο Κεράμιο μαζί με τους τέσσερις Ευαγγελιστές σε μετάλλια εικονίζονται στο ανατολικό και δυτικό μέτωπο των δύο κτιστών σφενδονίων, ενώ μεμονωμένοι ολόσωμοι άγιοι καταλαμβάνουν τις υπόλοιπες επιφάνειες των κάθετων τοίχων του ναού και των παραστάδων των σφενδονίων.
Επισκευή – Στερέωση – Ανακαίνιση
Το μνημείο, υποστηριζόμενο με πυκνό σύστημα ξύλινων υποστυλώσεων και αντιστηρίξεων, κινδύνευε με ολική κατάρρευση λόγω και της επίχωσης του νότιου τμήματος του από το πρανές του παρακείμενου σε υψηλότερο επίπεδο δρόμου.
Για την αντιμετώπιση των σοβαρών δομικών, οικοδομικών και αισθητικών προβλημάτων συντάχθηκε μελέτη από ειδικό μελετητικό γραφείο, με ενέργειες και χρηματοδότηση του Δήμου Λουτρακίου – Περαχώρας – Αγίων Θεοδώρων. Μελέτη συντάχθηκε και για τη συντήρηση του ζωγραφικού του διακόσμου από συντηρήτριες αρχαιοτήτων και έργων τέχνης στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.
Οι μελέτες εγκρίθηκαν από τους αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες του Υπ. Πολιτισμού και με συντονισμένες ενέργειες από κοινού του Δήμου και της πρώην 25ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, το έργο εντάχθηκε προς χρηματοδότηση στο ΕΣΠΑ.
Οι εργασίες διήρκεσαν από τον Φεβρουάριο του 2014 έως τον Δεκέμβριο του 2015.
Στο πλαίσιο του έργου:
• Πραγματοποιήθηκαν αποψιλώσεις βλάστησης και καθαρισμοί στο άμεσο περιβάλλον του ναού, καθώς και εκτεταμένες αποχωματώσεις στον περιβάλλοντα χώρο με σκοπό την κατασκευή αποστραγγιστικής τάφρου για την αντιμετώπιση της ανερχόμενης υγρασίας. Στο πλαίσιο των εργασιών διενεργήθηκαν διερευνητικές ανασκαφικές τομές, οι οποίες απέδωσαν ικανό αριθμό ταφών και ανακομιδών, ως επί το πλείστον της εποχής της Τουρκοκρατίας.
• Έγιναν εκτεταμένες συμπληρώσεις λιθοδομών στα ανώτερα τμήματα του βόρειου και νότιου τοίχου και τοπικά σε σημεία αποδιοργανωμένης λιθοδομής στην τοιχοποιία.
• Τα θεμέλια του ναού ενισχύθηκαν με την κατασκευή περιμετρικού χαλινού από οπλισμένο σκυρόδεμα, καθαιρέθηκαν από την τοιχοποιία τα νεώτερα επιχρίσματα, τα σαθρά κονιάματα και τα νεώτερα τσιμεντοκονιάματα και ακολούθησαν βαθύ αρμολόγημα και ενέματα στην εξωτερική επιφάνεια της λιθοδομής.
• Καθαιρέθηκαν, επίσης, οι αποδιοργανωμένες λιθόκτιστες αντηρίδες που είχαν προστεθεί σε μεταγενέστερη της αρχικής φάση, δεδομένου ότι, μετά την ενίσχυση της τοιχοποιίας, δεν υφίσταντο λόγοι διατήρησής τους.
• Απομακρύνθηκε με αδιατάρακτη κοπή η επίστρωση σκυροδέματος από τη στέγη, ανακατασκευάσθηκε το τμήμα του θόλου που είχε καταρρεύσει, εξυγιάνθηκε το εξωρράχιο της θολοδομίας, τοποθετήθηκε λίθινο γείσο και η στέγη καλύφθηκε εκ νέου με κεραμίδια βυζαντινού τύπου.
• Κατασκευάστηκε και τοποθετήθηκε νέα ξύλινη θύρα στο ναό.
• Καθαιρέθηκε το τσιμεντοκονίαμα στο δάπεδο του ναού αποκαλύπτοντας τμήμα του παλαιού δαπέδου, με λίθινες και κεραμικές πλάκες, το οποίο στερεώθηκε και παρέμεινε ορατό. Το υπόλοιπο δάπεδο του ναού διαμορφώθηκε με επίστρωση νέων λίθινων πλακών.
• Διαμορφώθηκε ο περιβάλλων χώρος του ναού με την κατασκευή αναλημματικού τοίχου στη νότια και ανατολική πλευρά για τη συγκράτηση των επιχώσεων της παρακείμενης, με υψομετρική διαφορά από το μνημείο, οδού, τη δημιουργία λιθόστρωτου περιμετρικά του ναού, την κατασκευή κρήνης, καθιστικού πάγκου και κλίμακας πρόσβασης στο χώρο.
• Στερεώθηκε ο ζωγραφικός διάκοσμος, καθαιρέθηκαν τα επιχρίσματα και αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες στην κατώτερη ζώνη των τοίχων του ναού και στους ορθοστάτες της θύρας. Επίσης, επιχρίστηκαν τα τμήματα των τοίχων που δεν διατηρούσαν τοιχογραφίες, ώστε να αναδειχθεί στο σύνολό του ο εσωτερικός χώρος, και
• Πραγματοποιήθηκε συντήρηση και αισθητική αποκατάσταση της αγιογραφημένης επιφάνειας.
Ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου έχει χαρακτηρισθεί με ΦΕΚ, από το Υπουργείο Πολιτισμού, ως βυζαντινό μνημείο.
Με την ολοκλήρωση του έργου αποκαταστάθηκε ο σημαντικός για την ιστορία της περιοχής ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου (Μαη-Θανάσης) και αποδόθηκε στην τοπική κοινωνία ένα μνημείο πλήρως ανακαινισμένο, στερεωμένο, λειτουργικό και προσβάσιμο.