“Όταν ένας γεωργός οργώνει με τρία άλογα και δύο εργάτες, εκεί που η εμπειρία δείχνει ότι χρειάζονται και αρκούν δύο άλογα κι ένας εργάτης, η πλεονάζουσα εργασία παρόλο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή, αποτελεί σπατάλη.
John Stuart Mill “Principles of Political Economy, 1848”….
Στην οικονομία της αγοράς, ο υγιής ανταγωνισμός ανάλογα με τον βαθμό που υπάρχει, απομακρύνει και καταργεί κάθε εστία αναποτελεσματικότητας που σπαταλά τους πόρους της οικονομίας. Έτσι οι πόροι αξιοποιούνται εκεί που παράγουν το μέγιστο αποτέλεσμα με τα υπάρχοντα τεχνολογικά δεδομένα, οδηγώντας στη μεγαλύτερη αύξηση του επιπέδου ευημερίας και του πλούτου μιας κοινωνίας. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της Ενιαίας Εσωτερικής Αγοράς, όπου τη θέση και το μερίδιο αγοράς του αναποτελεσματικού παραγωγού που σπαταλά τους πόρους, καταλαμβάνει ο αποτελεσματικός παραγωγός που τους αξιοποιεί καλύτερα παράγοντας το μέγιστο αποτέλεσμα.
Στο Δημόσιο Τομέα όμως δεν υπάρχει τέτοιος μηχανισμός. Η άριστη αξιοποίηση των πόρων που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, εναπόκειται στην ποιότητα της διακυβέρνησης που μπορεί να παρέχει συνεχώς περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίας κάθε μορφής, ανάλογα με τα οργανωτικά δεδομένα.
Οι κυβερνήσεις κρίνονται από την ικανότητά τους αυτή. Στη χώρα μας όμως, η χρόνια λειτουργία του κομματικού κράτους και η χρήση του για αναρρίχηση και παραμονή στην εξουσία, έχει δημιουργήσει ένα βαθιά αρρωστημένο καθεστώς πλήρους εξάρτησης της Δημόσιας Διοίκησης και ποικίλων μορφών κρατικού παρασιτισμού.
Τεράστιοι πόροι, ασήκωτοι για τα σημερινά δεδομένα της πραγματικής οικονομίας, σπαταλώνται για πολύ ακριβές και χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες. Το κομματικό σύστημα συνδέεται στενά με την κρατική γραφειοκρατία, το προσωπικό της οποίας λειτουργεί με σχέσεις εξάρτησης από το εκάστοτε κόμμα που κυβερνά. Αξιόλογα στελέχη της, με γνώση και εμπειρία, παροπλίζονται, σπαταλώνται, σε θέσεις “ψυγείου” όπως ονομάζονται, επειδή δεν συνδέονται κομματικά με τη νέα κυβέρνηση.
Οι συνθήκες αυτές έχουν δημιουργήσει ένα πλήθος δομών, λειτουργιών, πρακτικών και προνομιακών κοστοβόρων καθεστώτων στο Δημόσιο τομέα της χώρας, χωρίς καμία σύγκριση, αντιστοιχία, συνθήκες κόστους και αμοιβών του ιδιωτικού τομέα της πραγματικής οικονομίας, όπου από το πλεόνασμα της οποίας, με τη μορφή των φόρων, συντηρείται ο δημόσιος τομέας κάθε χώρας.
Στη λειτουργία αυτή του δημόσιου τομέα, οφείλεται κυρίως η ατέλειωτη ελληνική κρίση και είναι αυτός που με τις πελατειακές λογικές των κομμάτων τη συντηρεί. Χωρίς την κατάργηση όλων των μορφών της δημόσιας σπατάλης, η χώρα δεν μπορεί να βγει από τον φαύλο κύκλο της υπερφορολόγησης-ύφεσης-στασιμότητας, επειδή το λαϊκίστικο πολιτικό προσωπικό της προσπαθεί να διατηρήσει με τις ελάχιστες απώλειες το μέγεθος του πελατειακού κράτους.
Για αυτό επέλεξε, το κύριο βάρος της δημοσιονομικής προσαρμογής, να προέλθει απ’ τη αύξηση των φόρων και όχι την περικοπή δαπανών, όπως προτρέπει η στοιχειώδης οικονομική συνταγή και λογική. Είναι προφανές, πως χωρίς ταυτόχρονη περικοπή δημοσίων δαπανών, καμιά μείωση φορολογίας και κανένα σταθερό φορολογικό σύστημα δεν μπορεί να υπάρξει. Έτσι αυτά καταντούν χιλιοειπωμένες κοινοτυπίες και ευχολόγια, για όσους δεν τολμούν να πούνε το πρώτο.
Θα πρέπει όμως να ονοματίσουμε συγκεκριμένα τις μορφές της δημόσιας σπατάλης, που το κόστος τους δεν δικαιολογείται από το κοινωνικό τους όφελος, λαμβάνοντας μετά από αξιολόγηση τις θαρραλέες αποφάσεις για την απαλλαγή από τις άχρηστες λειτουργίες και κόστη. Αυτά που αποτελούν βάρος για την οικονομία και τους πολίτες, ασήκωτο στα σημερινά δεδομένα της συρρικνούμενης πραγματικής οικονομίας.
Συγκεκριμένα:
1. Απαιτείται η κατάργηση, συγχώνευση ή αναδιοργάνωση πλήθους φορέων του Δημοσίου με κριτήρια κόστους και αποτελέσματος. Στους 130 τέτοιους φορείς που έχουν συχνά αναφερθεί, τα τελευταία χρόνια έχουν προστεθεί ακόμη αρκετές δεκάδες καινούριες δομές.
2. Αναδιοργάνωση του Συστήματος διαχείρισης όλων των Δημοσίων Συμβάσεων- Προμηθειών, που το ετήσιο ύψος τους σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης ξεπερνά τα 20 δισ. Μέσα απ’ την Ενιαία και Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, μπορεί να καταργηθεί η σημερινή πολυνομία και κατακερματισμός που οδηγούν στην εκτεταμένη σπατάλη και διαφθορά. Μέτρα όπως η δημιουργία Εθνικής Βάσης Δεδομένων, Ηλεκτρονικής Πλατφόρμας με αντίστοιχους καταλόγους όλων των προϊόντων και υπηρεσιών των επιχειρήσεων, η διασφάλιση κανόνων διαφάνειας κτλ., μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της διαφθοράς του πολιτικού συστήματος και της κρατικοδίαιτης επιχειρηματικότητας. Μια εξοικονόμηση περίπου 2 δισ. εκτιμάται πως μπορεί να υπάρξει σε δύο χρόνια η οποία μπορεί να αυξηθεί μέχρι 4 δισ. τα επόμενα χρόνια.
3. Αξιολόγηση όλων των Δημοσίων Δαπανών, κωδικό προς κωδικό (expenditure review), όχι από εσωτερικούς αξιολογητές- δημοσίους υπαλλήλους, αλλά από εξωτερικούς αξιολογητές που εκτός απ’ την κατάργηση δαπανών που δεν δικαιολογούν το κοινωνικό τους όφελος, θα προτείνουν νέες απλουστευμένες οργανωτικές δομές που θα μειώνουν το κόστος για το Δημόσιο και την ταλαιπωρία του πολίτη. Η επιβολή της που έγινε ήδη απ’ την Τρόικα, ακόμη και με εσωτερική αξιολόγηση, απέφερε εξοικονόμηση μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων.
4. Αποκρατικοποιήσεις με κατάλληλες μορφές κατά περίπτωση, χρόνια χρεοκοπημένων-ελλειμματικών Εταιριών του Δημοσίου, με τεράστιες ήδη συσσωρευμένες ζημιές, με μέσους μισθούς υπερδιπλάσιους του υπόλοιπου Δημόσιου τομέα και υπερτριπλάσιους αντίστοιχους του Ιδιωτικού τομέα, εστίες κρατικού παρασιτισμού και προνομιούχα βιλαέτια του πελατειακού κράτους.
Η Κρατική ΕΡΤ, αυτό το άντρο του κρατικού παρασιτισμού, κραυγαλέο παράδειγμα δημόσιας σπατάλης, όπου στρατιές παχυλά αμειβόμενων δημιουργούν ακροαματικότητα της οποίας το ποσοστό δεν φθάνει ούτε όλα τα δάκτυλα του ενός χεριού. Η “Δημόσιου χαρακτήρα”… ΛΑΡΚΟ, που παράγει νικέλιο με κόστος πολύ υψηλότερο από τις τιμές της αγοράς, με δεκάδες εκατομμύρια ετήσια ελλείμματα, λόγω των υπερδιπλάσιων του μέσου όρου του Ιδιωτικού τομέα αμοιβών, του υπεράριθμου προσωπικού και του απηρχαιωμένου εξοπλισμού.
Χωρίς καμία προοπτική και δυνατότητα επενδύσεων για ανταγωνιστικές βιώσιμες θέσεις εργασίας, μετατρέποντας με τη σημερινή μορφή της, έναν εθνικό πόρο από ευλογία σε πληγή για τη χώρα. Οι Δημόσιες Συγκοινωνίες της Αθήνας, (ΟΑΣΑ) οι μόνες κρατικές στη χώρα, με αντίστοιχες λειτουργίες και μορφές δημόσιας σπατάλης. Λόγω των ίδιων πρακτικών διοίκησης και λειτουργίας πλήθος μορφών δημόσιας σπατάλης διαπιστώνει κανείς σε άλλες ΔΕΚΟ όπως: ΟΣΕ,ΕΛΒΟ,ΕΛΤΑ,ΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ, ΕΑΒ κλπ.
5. Εφαρμογή του Ενιαίου Μισθολογίου και σε όλες τις ΔΕΚΟ. Ίση αμοιβή για ίση εργασία, γεγονός που θα έδινε δυνατότητα μεγαλύτερης αξιοποίησης και κινητικότητας του προσωπικού, με σημαντική εξοικονόμηση δαπανών.
6. Ακύρωση όλων των συνεχιζόμενων πελατειακών προσλήψεων εκτός ΑΣΕΠ, όπου τα τρία τελευταία χρόνια ανέρχονται σε αρκετές δεκάδες χιλιάδες.
7. Η οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ, ήταν συχνά συνδεδεμένη με εκτεταμένη δημόσια σπατάλη καθώς και φαινόμενα διαφθοράς. Εκτός απ’ την σημαντική περικοπή της κρατικής επιχορήγησης των τελευταίων χρόνων, η εισαγωγή ενός αξιόπιστου λογιστικού σχεδίου στους ΟΤΑ για έλεγχο και αξιολόγηση των οικονομικών τους αποτελεσμάτων με βάση συγκεκριμένους δείκτες, είναι απαραίτητη. Η πιθανότητα μεταφοράς πρόσθετων αρμοδιοτήτων είσπραξης πόρων όπως π.χ. ΕΝΦΙΑ την καθιστά ακόμη περισσότερο επιτακτική.
8. Αξιοποίηση της Ακίνητης Περιουσίας του Δημοσίου, πλήθους ακινήτων, για μείωση λειτουργικών δαπανών όπως ενοίκια στέγασης.
9. Επέκταση της χρήσης σύγχρονων πρακτικών Εξωτερικών Προμηθευτών Υπηρεσιών, που μειώνουν το κόστος και προσφέρουν καλλίτερη ποιότητα μέσα από διαφανείς διαδικασίες ανταγωνιστικών προσφορών όπως π.χ. συλλογή σκουπιδιών. Στους σύγχρονους ρόλους Κράτους και Αγοράς, όπου το Κράτος θέτει τις απαιτήσεις και η Αγορά παράγει, ιδιωτικοποιείται η παραγωγή και όχι η παροχή, η οποία παραμένει Δημόσιο Αγαθό.
10. Εξίσωση των όρων εργασίας του Δημόσιου με αυτών του Ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, ποτέ το αντίθετο, όπως ωράρια εργασίας, όροι συνταξιοδότησης, άδειες μητρότητας κτλ. Ο Ιδιωτικός τομέας πρέπει να αποτελεί τον οδηγό, τόσο για τα επίπεδα αμοιβών όσο και για τους όρους εργασίας στο σύνολο της οικονομίας. Όταν συμβαίνει το αντίθετο όπως στη χώρα μας, το πλήθος στρεβλώσεων και του υψηλού κόστους για την κοινωνία είναι αναπόφευκτο.
Μόνον οι μειώσεις δαπανών που προέρχονται από τις περικοπές των ποικίλων μορφών Δημόσιας σπατάλης, με τις κατάλληλες οργανωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, έχουν βιώσιμο χαρακτήρα, γιατί δεν ξεχαρβαλώνουν τη λειτουργία του κράτους όπως κάνουν οι οριζόντιες περικοπές. Άκριτες οριζόντιες περικοπές που αφήνουν νοσοκομεία χωρίς υλικά και εξοπλισμό, Αστυνομία χωρίς περιπολικά, αεροπλάνα χωρίς ανταλλακτικά, σχολεία χωρίς θέρμανση κτλ., δεν δημιουργούν το στέρεο έδαφος της δημοσιονομικής προσαρμογής που χρειάζεται η χώρα.
Μόνον η στηριζόμενη στην περικοπή δαπανών δημοσιονομική προσαρμογή, ιδιαίτερα αυτών που συνδέονται με τις ποικίλες μορφές δημόσιας σπατάλης, είναι σίγουρη και στερεή, προκαλώντας τις λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία. Όπως εκτιμά η ΤτΕ στην πρόσφατη Έκθεση του Διοικητή, η μείωση του ΑΕΠ θα ήταν 7 μονάδες χαμηλότερη, αν η δημοσιονομική προσαρμογή στηριζόταν περισσότερο στην μείωση των δαπανών και λιγότερο στη αύξηση των φόρων. Με φορολογικά έσοδα της Γενικής Κυβέρνησης 49,7% του ΑΕΠ έναντι 46,2% του μέσου όρου της Ευρωζώνης (Eurostat 2016), η ουσιαστική ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας μοιάζει ανέφικτη. Χωρίς αυτήν και κυρίως χωρίς το σταμάτημα της Δημόσιας σπατάλης με τις μορφές που αναφέραμε παραπάνω, οι συνεχιζόμενες περικοπές μισθών και συντάξεων θα είναι μόνον αναπόφευκτες.
Η ρήξη που απαιτείται με τις λογικές του πελατειακού κράτους και του κρατικού παρασιτισμού, για να σταματήσουν οι παραπάνω μορφές της δημόσιας σπατάλης, δεν μπορεί να προέλθει από πολιτικό προσωπικό του πολύχρωμου λαϊκισμού, βαθειά εμποτισμένου με τη φιλοσοφία και τις λογικές αυτές. Ιδιαίτερα αυτού του σημερινού κυβερνητικού μορφώματος της αντιμνημονιακής απάτης, που προήλθε απ’ το επταετές φροντιστήριο των αντιμνημονιακών παραμυθειών του πολιτικού συστήματος και των μέσων ενημέρωσης, του πλέον ακραίου αλλά και χυδαίου λαϊκισμού, με έμφυτη ροπή προς τη δημοσιονομική ασωτεία.
Χωρίς τη συνεχιζόμενη Ευρωπαϊκή αυστηρή δημοσιονομική εποπτεία, που χάρις σε αυτήν η χώρα παραμένει στην Ευρωζώνη, το ευτελές αυτό πολιτικό προσωπικό, θα μας οδηγούσε στο δικό του ευτελές νόμισμα. Μετά από οκτώ χρόνια κρίσης, ο Ελληνικός Δημόσιος τομέας δεν σταμάτησε να οργώνει με τρία άλογα και δύο εργάτες, όταν η τρέχουσα εμπειρία δείχνει ότι αρκούν δυο άλογα και ένας εργάτης, αλλά φαίνεται να ετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει τέσσερα άλογα και τέσσερις εργάτες, η και παραπάνω, μόλις βρει ευκαιρία και λείψει ο εξωτερικός έλεγχος και εποπτεία.
*Ο Σωτήρης θεοδωρόπουλος είναι Καθηγητής Οικονομικών. Πανεπιστήμιο Πειραιώς, μέλος του Ε.Σ. της “Δημοκρατικής Ευθύνης”
capital