Δεν είμαστε σίγουροι αν είναι καλό για τα ελληνικά συμφέροντα να επανεκλεγεί στην Τουρκία ο Ερντογάν ή όχι. Για την ακρίβεια δεν είμαστε σίγουροι αν ο διάδοχος του Ερντογάν θα είναι περισσότερο φιλικός με την Αθήνα. Μάλλον υποψιαζόμαστε το αντίθετο. Δεν ενδιαφερόμαστε, πάντως, για το ποιος θα πετάει πέτρες από την απέναντι πλευρά του ποταμού. Μας ενδιαφέρουν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες θα επιστρέψει η Τουρκία στον κόσμο της λογικής.
Είναι η πρώτη φορά που οι εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά προκαλούν πραγματική ανησυχία σε ανθρώπους που δεν μας έχουν συνηθίσει στην εκδήλωση ανάλογων συναισθημάτων στο παρελθόν, όπως είναι η Ντόρα Μπακογιάννη. Εκείνο που προκαλεί εύλογα ερωτήματα είναι η καθημερινή προετοιμασία του τουρκικού λαού από τα μέσα ενημέρωσης της Τουρκίας για τον πόλεμο με την Ελλάδα. Μοιάζει πλέον με αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Και το προβληματικό πλέον είναι ότι αν αυτό δεν συμβεί και αν η Τουρκία δεν καταλάβει (τελικά) το μισό Αιγαίο, μπορεί να ερμηνευτεί και ως ήττα στις επικείμενες τουρκικές εκλογές…
Η ελληνική κυβέρνηση έκανε τα τελευταία τριάμισι χρόνια ό,τι περνούσε από το χέρι της για να αλλάξει τις ισορροπίες, οι οποίες είχαν στο μεταξύ μεταβληθεί σημαντικά σε βάρος της χώρας μας. Απέκρουσε την επίθεση στον Έβρο, θωράκισε αμυντικά τα νησιά, προχώρησε σε σημαντικές αγορές αμυντικού υλικού που έκαναν την Ελλάδα και πάλι κυρίαρχη στον αέρα και «επένδυσε» στην ανάπτυξη των σχέσεων με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη προσπάθησε να δημιουργήσει ένα αποτρεπτικό πλαίσιο, έτσι ώστε να μην θεωρεί η Τουρκία ότι θα κάνει οτιδήποτε δίχως να έχει κόστος. Δίχως να κινδυνεύσει να χάσει περισσότερα από εκείνα που θα επιδιώξει να κερδίσει.
Παρόλα αυτά, θα εξακολουθήσουμε να λέμε ότι το συμφέρον της Ελλάδας δεν είναι ο πόλεμος ή ο εκμηδενισμός του αντιπάλου. Δεν ξεκινάμε εμείς για πόλεμο, ούτε για να μεταφέρουμε την πρωτεύουσα της χώρας στην Κωνσταντινούπολη. Αυτά είναι αστεία πράγματα. Η Ελλάδα είναι ήδη ένας πυλώνας σταθερότητας στην περιοχή και το ίδιο θα θέλαμε να συμβαίνει και με την Τουρκία. Εδώ τα βρήκε το Ισραήλ με τους Άραβες και δεν μπορούμε εμείς να τα βρούμε με τους Τούρκους;
Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι τι θέλουμε εμείς. Εμείς μπορεί να θέλουμε να κατέβουν οι άγγελοι στη γη και να φέρουν την παγκόσμια ειρήνη. Το θέμα είναι τι πραγματικά θέλει η Τουρκία. Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα! Ο πόλεμος δεν είναι μια επιλογή του ισλαμιστή Ενρτογάν. Είναι μια στρατηγική επιλογή της Τουρκίας, ανεξάρτητα από το ποιος βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να μας απασχολεί ποιος θα είναι στο τιμόνι, αλλά το πώς θα πειστεί το πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό κατεστημένο της Τουρκίας ότι αυτή η επιλογή θα είναι καταστροφική για τα συμφέροντά τους. Πώς θα αλλάξει με άλλα λόγια η στρατηγική επιλογή και θα μεταβληθεί σε κάτι άλλο.
Αυτό που μπορούσε να κάνει η Ελλάδα το έκανε. Τα όριά της είναι αυτά! Να προετοιμαστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για να αμυνθεί αν η Τουρκία δοκιμάσει το αδιανόητο. Ο διεθνής παράγοντας είναι εκείνος που μπορεί να κάνει την υπόλοιπη δουλειά. Αν και εφόσον, φυσικά, το επιθυμεί. Μόνο οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μπορούν να σηκώσουν ένα τείχος απέναντι στην Τουρκία. Να της κάνουν δηλαδή σαφές το τι θα χάσει. Και δεν πιστεύουμε ότι η Τουρκία θα «ιδρώσει» με μία απειλή οικονομικών κυρώσεων. Εκείνο που πραγματικά θα την πονέσει είναι να διαπιστώσει ότι η Ελλάδα δεν θα είναι μόνη της σε αυτή την περιπέτεια…
Η αλήθεια είναι ότι περιμένουμε περισσότερα από την Ευρώπη. Η Ευρώπη, δηλαδή, θα πρέπει να περιμένει περισσότερα από τον εαυτό της. Είναι τα σύνορα της Ελλάδας και δικά της σύνορα; Θα επηρεάσει τα δικά της συμφέροντα η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων ή όχι; Αν τα σύνορα της Ελλάδας είναι και δικά της σύνορα, θα έπρεπε ήδη να έχει καταστεί σαφές ότι μια επιθετική κίνηση της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας θα ήταν στην πράξη μια επιθετική κίνηση σε βάρος της ΕΕ. Κι αυτό δεν έχει ακόμη καταστεί σαφές! Δυστυχώς η εμπειρία του παρελθόντος δεν μας κάνει αισιόδοξους.
Δεν περιμένουμε την Ευρώπη να έρθει να πολεμήσει για μας. Θα έπρεπε, αλλά δεν είναι αυτό που πραγματικά μας καίει. Αυτό που μας ενδιαφέρει και το οποίο θα έπρεπε να ενδιαφέρει και την Ευρώπη είναι το πώς θα προστατεύσουμε τα συμφέροντά μας στην περιοχή, δημιουργώντας συνθήκες ειρήνης για τις επόμενες δεκαετίες. Αυτό είναι το συμφέρον της Ευρώπης, αυτό είναι και το συμφέρον των λαών της περιοχής.
Πρακτικά αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Από τη μία θα έπρεπε να υπάρχει η δήλωση της πλήρους συμπαράστασης στην Ελλάδα (που δεν υπάρχει) και από την άλλη η πρωτοβουλία για την επίλυση των διαφορών σε όλη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου και τη συνεκμετάλλευση των πόρων της. Συνεκμετάλλευση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να έχουν ξεκαθαρίσει όλα τα θέματα με βάση το διεθνές δίκαιο. Συνεκμετάλλευση δεν σημαίνει 50 – 50 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Δεν σημαίνει ότι θα είναι μία συμφωνία που θα αφορά μόνο την Ελλάδα και την Τουρκία και δεν σημαίνει ότι στη συζήτηση αυτή θα είμαστε οι πιο αδύναμοι και έχουμε κάτι να χάσουμε.
Αλλά δεν μπορούμε να πάρουμε εμείς την πρωτοβουλία. Όχι απέναντι σε αυτή την Τουρκία που θεωρεί τον διάλογο κάτι σαν τη σχέση του Αγά με τον Χατζηαβάτη στις ιστορίες του Καραγκιόζη. Δεν ζούμε στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ούτε πρόκειται. Είμαστε μέλος του δυτικού κόσμου και αν η Τουρκία θέλει λύση θα πρέπει να συνομιλήσει με τη Δύση και να υιοθετήσει τους κανόνες της περί διαλόγου και διπλωματίας. Αρκεί, φυσικά, να υπάρχει η βούληση γι’ αυτό από τη Δύση. Να μην είναι απλά και μόνο μια δική μας αυταπάτη…
Θανάσης Μαυρίδης
Thanasis.mavridis@liberal.gr