Κυριακή του Θωμά: Τι γιορτάζουμε και γιατί τη λέμε «Αντίπασχα»

Η πρώτη Κυριακή μετά το Πάσχα ονομάζεται «Κυριακή του Θωμά» καθώς είναι αφιερωμένη στην εμφάνιση του Χριστού ενώπιον του Αποστόλου Θωμά, ο οποίος διατηρούσε αμφιβολίες για την Ανάστασή του.

Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, ο Απόστολος Θωμάς πείστηκε για την Ανάσταση του Θεανθρώπου όταν όταν άγγιξε τις πληγές Του από τα καρφιά της σταύρωσης και αναφώνησε «Ο Κύριος μου και Θεός μου!». Του λέει τότε ο Χριστός: «Πίστεψες επειδή με είδες· μακάριοι εκείνοι που πιστεύουν χωρίς να μ’ έχουν δει!»

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος βαρὺς.
Ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωὴ ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστὲ ὁ Θεός, καὶ τῶν θυρῶν κεκλεισμένων, τοῖς Μαθηταῖς ἐπέστης ἡ πάντων ἀνάστασις, πνεῦμα εὐθὲς δι’ αὐτῶν ἐγκαινίζων ἡμῖν, κατὰ τὸ μέγα σου ἔλεος.

Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ΄.
Τῇ φιλοπράγμονι δεξιᾷ, τὴν ζωοπάροχόν σου πλευράν, ὁ Θωμᾶς ἐξηρεύνησε Χριστὲ ὁ Θεός· συγκεκλεισμένων γὰρ τῶν θυρῶν ὡς εἰσῆλθες, σὺν τοῖς λοιποῖς Ἀποστόλοις ἐβόα σοι· Κύριος ὑπάρχεις καὶ Θεός μου.

Μεγαλυνάριον
Θυρῶν κεκλεισμένων τοῖς Μαθηταῖς, ἐπέστης Σωτήρ μου τὴν εἰρήνην σου δοὺς αὐτοῖς· ὅθεν ὁ Θωμᾶς σε, δακτύλῳ ψηλαφήσας, ἐβόα· Σὺ Θεός μου, πέλεις καὶ Κύριος.

Γιατί η Κυριακή του Θωμά λέγεται και Αντίπασχα

Η Κυριακή του Θωμά ονομάζεται και Κυριακή του Αντίπασχα (Pascha clausum), επειδή είναι η εορτή της αποδόσεως της ημέρας του Πάσχα. «Απόδοσις» στην εκκλησιαστική γλώσσα σημαίνει την ολοκλήρωση μιας μεγάλης εορτής που ξεκίνησε πριν από οκτώ ημέρες. Είναι συνήθεια που παρέλαβαν οι Χριστιανοί από τους Ιουδαίους. Τα παλαιότερα χρόνια ονομαζόταν Κυριακή εν λευκοίς (Dominica in albis), επειδή οι νεοφώτιστοι έβγαζαν τα λευκά ενδύματα που φορούσαν το Μεγάλο Σάββατο και γίνονταν δεκτοί στο σώμα της Εκκλησίας. Με τον εορτασμό της Κυριακής του Θωμά η εβδομάδα της Διακαινησίμου πoυ επιτρέπεται η κατάλυση (κατανάλωση) όλων των τροφών.

Η λέξη Διακαινήσιμος προέρχεται από το ρήμα καινίζω, που σημαίνει ανανέωση και συμβολίζει τη νέα αρχή και ζωή, το “καινό Πάσχα”, που προσφέρεται στον άνθρωπο μέσω της Ανάστασης του Χριστού. Η ονομασία της οφείλεται πιθανότατα στο γεγονός ότι κατά τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα βαπτίζονταν ομαδικά οι κατηχούμενοι οπότε και άρχιζε η πνευματική ανακαίνισή τους. Οι ύμνοι της Αναστάσεως ψάλλονται καθημερινά, οι λειτουργίες έχουν εορταστικό τόνο, και οι πιστοί καλούνται να συνεχίσουν τη χαρά του Πάσχα καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας.

Η Κυριακή του Θωμά αποτελεί την αποκορύφωση αυτής της εορταστικής εβδομάδας και αποτελεί την μετάβαση στην επόμενη φάση της λειτουργικής περιόδου, η οποία οδηγεί στην Ανάληψη και την Πεντηκοστή.