ΝΕΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ: ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΟΕΔΑΦΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ – Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΖΩ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΩ.
1. Η ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΥΠΟΤΕΛΗΣ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ, ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.
Η δημοσίευση του χωροταξικού της Πελοποννήσου (ΦΕΚ 186 Δ) από την κυβέρνηση στις 14 Απριλίου, είναι μια προσαρμογή στις κεντρικές κατευθύνσεις του κράτους, που δεν είναι σε θέση να υπηρετήσει τις εθνικές και περιφερειακές δυνατότητες. Είναι ένα γραφειοκρατικό κείμενο διεκπεραίωσης, δηλωτικό ενός κράτους εξαρτημένου, δορυφορικού, ενός κράτους πελάτης, συντήρησης της υπανάπτυξης της Ελληνικής υπαίθρου. Επιβεβαιώνει την μονοκεντρικότητα και υπηρετικότητα στην παρασιτική και ευάλωτη Αθήνα.
Αυτό το κράτος δημιουργεί το άλυτο περιφερειακό πρόβλημα, δεν ανταποκρίνεται σε λειτουργίες εσωτερικής ενδογενούς ανάπτυξης και οικονομικοπολιτικής ενσωμάτωσης. Αυτή η εξωκοινωνική αντίληψη συντήρησης της Πελοποννήσου σε μια διαρκή καταστολή, δεν έχει ανάγκη τους πολίτες, τις συλλογικότητες, τους συμβουλιακούς θεσμούς, την εσωτερική πολιτική αγορά του λόγου. Η περιφερειακή της «εκπροσώπιση» είναι η αποστολή από το συγκεντρωτικό κομματικό και κρατικό μονοπώλιο ισχύος που εξουδετερώνει την τοπική αυτοέκφραση. Η υπανάπτυξη κρίθηκε και στο επίπεδο των αυτοδιοικητικών θεσμών, όπως τους ονομάζουν, των Δήμων και της Περιφέρειας, με ένα προσωπικό ανεπάρκειας και μεσιτείας.
Με αυτές τις προϋποθέσεις, χωρίς την νομιμοποιητική βάση αυτοέκφρασης, η περιφέρεια δεν θα μπορέσει να αναπτύξει την ιστορική, πολιτισμική και οικονομική της δυναμική.
Το «ανανεωμένο» χωροταξικό είναι ένα συμφωνητικό ένταξης της Πελοποννήσου στις οικονομικές, κοινωνικές αξιολογήσεις του κεντρικού κρατικού μηχανισμού: σε έναν κύκλο που δεν κλείνει, άνισης ανάπτυξης, και ανταλλαγής με φιλοδωρήματα.
2. ΑΝΙΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ – Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ – ΒΙΟΕΔΑΦΙΚΕΣ ΜΙΚΡΟΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, Η ΓΝΩΣΗ, Ο ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΓΕΩΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ.
Πρόταση για την Περιφέρεια δεν είναι ο αθροιστικός κατάλογος προτάσεων για κάθε πρώην νομό. Ούτε ποτέ μπορεί να συνταχθεί χωροταξικό μιας ακρωτηριασμένης περιφέρειας. Ο ακρωτηριασμός της με ένα τμήμα της ως Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας είναι ύβρις στην ιστορική ενότητα του Μοριά. Ούτε μπορείς να σχεδιάσεις πάνω σε μερίδες του περιφερειακού Πελοποννησιακού σώματος, σε τμήματα της αυτοπροσωπείας της. Αυτό έρχεται από την ιστορία, με την τόση πυκνότητα και ενότητα μνημείων, με κεντρική την γεωπολιτισμική της θέση. Το άυλο και υλικό πολιτισμικό κεφάλαιο είναι καθοριστική συνιστώσα αφετηρίας αναπτυξιακού σχεδίου. Η άρνηση, η υποτίμηση αυτού του στοιχείου είναι εισαγωγή στον αφελληνισμό, στην απαξίωση μιας μεγάλης Μοραΐτικης σελίδας του Ελληνισμού, στην κατάργηση της έννοιας της ταυτότητας.
Α. Αποφασιστικό στοιχείο ενός χωρικού σχεδίου και κοινωνικής επανεκκίνησης είναι η επιστροφή της συνείδησης πνευματικών και αισθητικών αξιών, η επιστροφή του «δημιουργώ», καινοτομώ, σχεδιάζω, παράγω έργα και προϊόντα. Επόμενα μια απελευθερωτική αντίληψη και πολιτική ανάπτυξης σε μορφές έκτασης – χωρικές – υποδομές, όσο και έντασης με πόλους τεχνολογίας, αισθητικές παρεμβάσεις. Η Πελοπόννησος διαθέτει ισχυρό συμβολικό κεφάλαιο. Η οικονομική της ανάπτυξη προϋποθέτει γνώση και συνείδηση τόπου, αισθητικών και πνευματικών αξιών, επινοητικότητα και δημιουργία.
Β. Όταν το μέλλον κρίνεται στα δίκτυα, στην περιφερειακή αυτοπροσωπεία, λόγω της άνισης ανάπτυξης κέντρου και παραλιακής Πελοποννήσου, η αναγέννησή της θα προέλθει από την υποδομή ενός άξονα Επιδαύρου – Μυκηνών – Δημητσάνας – Ολυμπίας. Αυτή η υποδομή θα ανατροφοδοτήσει την εσωτερική δυναμική. Όταν μάλιστα συνδυαστεί με Πανεπιστήμιο θα λειτουργήσει ως πυκνωτής και εξακτινωτικά στην ανόρθωση της παραγωγικής δομής και στην αναγέννηση του οικιστικού δικτύου στο εσωτερικό, θα λειτουργήσει και ως τουριστική υποδομή – περιηγητική οικονομία. Θα υφάνει έναν αναπτυξιακό ιστό, θα αποτελέσει μια προοπτική απέναντι στην οικιστική πλαδαρότητα και κορεσμό των παραλιών με τον χαμηλού επιπέδου συντελεστή αισθητικής. Το μεγάλο κληροδότημα των μυθικών και ιστορικών κέντρων θα βρει την σύγχρονη προέκτασή του με Ακαδημία Μυθολογίας στις Μυκήνες και Ολυμπιακή Ακαδημία στρατηγικού, μόνιμου χαρακτήρα στην Ολυμπία. Η άρση της πρώτης χωροταξικής οικιστικής και κοινωνικής ασυμμετρίας έχει τα παραπάνω ως απάντηση.
Γ. Η Πελοπόννησος στο παγκόσμιο σύστημα μεταφορών μπορεί να έχει κεντρικό ρόλο, έχει προνομιακή ανταγωνιστική θέση. Όταν το μέλλον κτίζεται με δίκτυα, στο προτεινόμενο χωροταξικό της κυβέρνησης, κακομοιρίστικα, περιορίζονται στην δικτύωση της Επιδαύρου με τις Μυκήνες. Δεν προτείνουν, δεν αναφέρονται σε ευρύτερης σημασίας λιμάνια, σιδηροδρόμους, απουσιάζουν ως συνδυαστικές υποδομές. Στην συμπληρωματικότητα ανακατανεμειμένων κέντρων και οδών του παγκόσμιου συστήματος μεταφορών και των εγχώριων δυναμικών, στην πολιτική υποδομών πρέπει να ενταχθεί ένα μεγάλο λιμάνι στην Δυτική Πελοπόννησο.
Δ. Η επιστροφή της Μοραΐτικης επινοητικότητας, του είμαι περήφανος για αυτό που παράγω, κατασκευάζω, θα συνοδευτεί με ανασύσταση οικιστικών δικτύων, μελέτη, αξιολόγηση και αναπτυξιακές προτάσεις, βιοεδαφικών περιοχών ιδιαίτερων, συναφών παραγωγικών και ταυτοτικών στοιχείων. Μια νέα επιχείρηση Πολεοδομικής και Αγροδομικής Ανασυγκρότησης, μικρές οικιστικές κοινότητες ως συμβίωση εμπιστοσύνης, ως ένα πολυλειτουργικό περιβάλλον θα αποτελέσουν την Πελοποννησιακή Κοινωνία και Συνέλευση. Η Συνέργεια Σχέσεων μεταξύ της ανθρώπινης εγκατάστασης, περιβάλλοντος, η τοπική γνώση με την επικουρία της αναπτυξιολογικής επιστήμης και τα Επιμελητήρια, θα ενεργοποιήσουν την αναπαραγωγή ζωής και αξίας. Θα επανέλθουν με την ανασύνθεση του εσωτερικού κοινωνικού κεφαλαίου, η χωρική δικαιοσύνη και οι ενδοπεριφερειακές συμμετρίες. Απαιτείται σαφής αντίληψη της αγροτικότητας, που δεν είναι μόνο γεωργικό προϊόν ποιότητας και ταυτότητας, αλλά ένας τρόπος ζωής στην ύπαιθρο, πολιτισμός, γαστρονομία, πολυλειτουργικότητα και ποιότητα σε όλο το συνεχές της γεωτροφικής αλυσίδας, από την παραγωγή στην τυποποίηση, στην διανομή, σε σύνδεση με τις δομές της γνώσης.
Ε. Τα βουνά έχουν την δική τους κοινωνική και φυσική κατασκευή που πρέπει να αναλυθούν ως «οικονομία του βουνού». Το ίδιο και η σχέση της Περιφέρειας με την μπλε οικονομία.
Για την ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΓΡΟΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ: Στις επιμέρους εκφράσεις δυαδικής οικονομίας, ασυμμετρίας παραλίας – ενδοχώρας, το οινικό παραγωγικό σύστημα της Νεμέας στην επαναξιολόγησή του πρέπει να συνδυαστεί με τον σχεδιασμό του αγροαρχαιολογικού συστήματος Νεμέας- Στυμφαλίας – Φενεού.
Απουσιάζει η αναφορά και ανάδειξη του τοπικού παραγωγικού συστήματος καλλιέργειας πολλαπλασιαστικού φυτικού υλικού από Ξυλόκαστρο έως Δερβένι, στην Βόρεια Πελοπόννησο, που ανανεώνει κατά 70% το φυτωριακό υλικό της χώρας, ως παραγωγικό και εδαφικό σύστημα Εθνικής Σημασίας.
3. Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ – ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΝΕΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ.
Ο υπαρκτός πολιτικός κόσμος είναι ανεπαρκής, σπάταλος, κανονικοποιεί την πελατειακή χρήση προγραμμάτων, παράγει υπανάπτυξη και χρέος. Τις κατανομές και μια νέα περιφερειακή χωροταξία αυτόκεντρου συστήματος μπορεί να αποκαταστήσει ένα νέο ηθικό και μορφωτικό περιβάλλον μιας κεντρικής κυβέρνησης με τεχνοκρατικές ικανότητες συνθέσεων και λειτουργίας θεσμών ενσωμάτωσης του πολυκεντρικού εθνικού χώρου, μαζί με την αναβίωση της εσωτερικής περιφερειακής πολιτικής αγοράς. Οι μελετητές μπορούν να διατηρούν την επιστημονική αυτονομία τους και να μην ενσαρκώνουν μια «αντικειμενική» θέση, προτείνοντας την συνέχεια ενός συστήματος, που δεν πρέπει να συνεχίσει.
Η ουσία ενός Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδιαστικού Παραδείγματος είναι η αρμονική συνάντηση παρελθόντος και μέλλοντος, γεωγραφίας και ιστορίας, αστικού και αγροτικού χώρου, κληροδοτήματος και καινοτομίας. Είναι η επιστήμη και πολιτική κοινωνικών και χωρικών συμμετριών, κοινωνικής βιωσιμότητας. Είναι μια ολοκληρωμένη αναγεννητική αντίληψη του χώρου, μια νέα δημιουργική ατμόσφαιρα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. ΤΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΚΕΙΜΕΝΟ έχει ως αφετηριακή βάση τις κατευθύνσεις ενός Αναπτυξιακού Σχεδίου για την Πελοπόννησο από την ομιλία του Μιχάλη Χαραλαμπίδη στην Τρίπολη, 8. 12. 1999. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» και στο «ΝΕΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ».
2. Φωτογραφική πλαισίωση: Α. το κείμενο του Μιχάλη Χαραλαμπίδη στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία στις 6. 2. 2000 και Β. κείμενό μου στις Αρκαδικές Ειδήσεις 23. 3. 2004, μια πρόσκληση – αναζήτηση συνομιλητών για έναν περιφερειακό αναπτυξιακό διάλογο.
—
Γρηγόρης Κλαδούχος Ξυλόκαστρο Κορινθίας – 29 Απριλίου 2025
