Το Καρναβάλι μέσα από τους αιώνες

Το Καρναβάλι, που στον τόπο μας ταυτίζεται με την περίοδο των Αποκριών, είναι μια γιορταστική περίοδος που χαρακτηρίζεται από χαρούμενες τελετές, τραγούδια, χορούς και μεταμφιέσεις…
Η ονομασία Καρναβάλι ( ιταλικά Carnevale ) προέρχεται, κατά την επικρατέστερη άποψη, από τις λέξεις carnem levare που σημαίνουν άρση του κρέατος, δηλαδή Αποκριά. Κατά μια άλλη άποψη προέρχεται από τις λατινικές λέξεις carnus navalis που σημαίνουν ναυτικό αμαξάκι, επειδή κατά την αρχαιότητα στις θρησκευτικές παρελάσεις στην Αθήνα προς τιμήν της θεάς Αθηνάς μετείχε κι ένα αμαξάκι ή μικρό κάρο με μοντέλο ιερού πλοίου.

Το Καρναβάλι μέσα από τους αιώνες

Το Καρναβάλι είναι μια κατεξοχήν λαϊκή εκδήλωση που ξεκίνησε από τα προχριστιανικά χρόνια και συνεχίζει, με διαφορετική μορφή και περιεχόμενο, μέχρι σήμερα. Κανείς, ωστόσο, δεν είναι σε θέση να πει με σιγουριά από που ξεκίνησε. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του σε πανάρχαιες ειδωλολατρικές εκδηλώσεις όπως τα Σατουρνάλια που γιορτάζονταν στην Αρχαία Ρώμη προς τιμή του θεού Κρόνου στην αρχή του νέου χρόνου ή της Άνοιξης, για να ευχαριστήσουν το θεό για την αναγέννηση της φύσης. Στην αρχαία Ελλάδα οι γιορτές αυτές λέγονταν Διονύσια και γίνονταν προς τιμήν του θεού Διόνυσου, του θεού του κρασιού. Στους δρόμους της Αθήνας γύριζε άρμα με ομοίωμα του θεού, συνοδευόμενο από μεταμφιεσμένους χορευτές που τραγουδούσαν σατυρικά τραγούδια, ενώ ο κόσμος ξεχυνόταν στους δρόμους χορεύοντας και διασκεδάζοντας για πολλές μέρες. Τα Διονύσια ήταν βασικά γιορταστικές εκδηλώσεις για τον ερχομό της Άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης, που στην αρχαιότητα συνέπιπτε με τον ερχομό του νέου έτους.

Χαρακτηριστικά του Καρναβαλιού

Το Καρναβάλι, στη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα, έχει τις ρίζες του στην περίοδο του Μεσαίωνα. Πρωτοεμφανίστηκε στην Ιταλία και συγκεκριμένα στη Βενετία και τη Ρώμη και αργότερα επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες, όπου συνδέθηκε με τοπικές παραδόσεις και προσαρμόστηκε στο χαρακτήρα και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούσαν σε κάθε μια από αυτές. Κύρια χαρακτηριστικά του Καρναβαλιού είναι τα καρναβαλίστικα άρματα, οι ομάδες των κανταδόρων  με τα εύθυμα και νοσταλγικά τους τραγούδια, οι διάφοροι καρναβαλίστικοι χοροί μεταμφιεσμένων που γίνονται σε σπίτια και ξενοδοχεία καθώς και η πλατιά συμμετοχή του κόσμου.

Οι εκδηλώσεις του Καρναβαλιού ανοίγουν με την είσοδο του Βασιλιά Καρνάβαλου στην πόλη στη συνοδεία άλλων αρμάτων και πολλών μασκαρεμένων. Στα πιο παλιά χρόνια ο Καρνάβαλος ήταν ζωντανό πρόσωπο, σιγά- σιγά όμως έδωσε τη θέση του σε μια πελώρια φιγούρα κατασκευασμένη από σίδερο και χαρτί.

Εκδηλώσεις Καρναβαλιού γίνονται και σήμερα σε πολλές χώρες του κόσμου, με γνωστότερα το Καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας και το καρναβάλι της Βενετίας.

Καρναβάλι και Ελληνισμός

Στον ελληνικό χώρο το Καρναβάλι αποσπάστηκε από τις γιορτές του καινούριου χρόνου (ο καινούριος  χρόνος από την Άνοιξη μεταφέρθηκε τον Ιανουάριο) και συνδέθηκε με τις Αποκριές, την περίοδο δηλαδή των τριών εβδομάδων πριν τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. ΄Οπως ήταν φυσικό το Κυπριακό και Ελλαδικό Καρναβάλι επηρεάστηκαν, σε μεγάλο βαθμό, από ευρωπαϊκές συνήθειες όπως είναι οι καρναβαλίστικες παρελάσεις, οι χοροί των μεταμφιεσμένων κτλ. που ωστόσο έχουν προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα. Οι μεταμφιέσεις, για παράδειγμα, δεν έχουν σκοπό να προκαλέσουν γέλιο στους μη μεταμφιεσμένους αλλά να τους ξεγελάσουν. Επιπλέον στα ελληνικά έθιμα της Αποκριάς οι μεταμφιεσμένοι συνηθίζουν να κάνουν επισκέψεις σε φιλικά σπίτια..  Πειράζουν τους παρευρισκομένους και αστειεύονται μαζί τους. Στις περιπτώσεις αυτές οι νοικοκυραίοι συνηθίζουν να τους φιλεύουν χοιρινό κρέας στα κάρβουνα, κρασί και τηγανίτες. Πιστεύεται ότι οι μεταμφιεσμένοι είναι φορείς ευτυχίας γι’αυτό και στα πιο παλιά χρόνια κάθε σπίτι άνοιγε τις πόρτες του στις μικρές ομάδες των μεταμφιεσμένων που περιφέρονταν στο χωριό, για να φέρουν ευτυχία στους ιδιοκτήτες.

Στην Κύπρο οι μεταμφιέσεις είναι γνωστές ως « Μάσκες». Τα παλιά χρόνια, τότε που οι άνθρωποι δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να αγοράζουν έτοιμα καρναβαλίστικα κοστούμια, συνήθιζαν να μασκαρεύονται με ό,τι πιο πρόχειρο έβρισκαν μπροστά τους. ΄Ενα σακάκι φορεμένο ανάποδα, μια κελεμπία, ένα φόρεμα της γιαγιάς και μια κουρούκλα να κρύβει το πρόσωπο ήταν όλα όσα χρειάζονταν για να τονωθεί η διάθεση και να ανάψει το γλέντι. Παλαιότερα μεταμφιέζονταν μόνο οι άντρες που συνήθιζαν να φορούν γυναικείες παραδοσιακές ενδυμασίες.

Με την πάροδο των χρόνων άρχισαν να διοργανώνονται δημόσιοι χοροί και χοροεσπερίδες σε νυχτερινά κέντρα και σαλόνια σπιτιών ενώ παράλληλα άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους τα κονφετί και οι σερπαντίνες που δίνουν μια ιδιαίτερη νότα στην όλη γιορταστική εκδήλωση.

 Καρναβάλι και Λεμεσός

Στην Κύπρο καρναβαλίστικες εκδηλώσεις γίνονται σχεδόν παντού όμως η πόλη της Λεμεσού είναι εκείνη που κρατά τα σκήπτρα των εορταστικών εκδηλώσεων. Η διοργάνωση του Λεμεσιανού Καρναβαλιού ανάγεται στον 19ον αιώνα. Ξεκίνησε ως αυθόρμητη εκδήλωση και αργότερα, όταν καθιερώθηκε, διοργανωνόταν από ειδική επιτροπή ενώ κατά τα τελευταία χρόνια τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου της πόλης. Βέβαια, ο τρόπος που γιορτάζεται σήμερα το Καρναβάλι της Λεμεσού διαφέρει πολύ από τον τρόπο που το γιόρταζαν οι Λεμεσιανοί των περασμένων δεκαετιών. Στα χρόνια εκείνα όλοι συμμετείχαν στα γλέντια, στις μεταμφιέσεις, στους χορούς και στη γενική χαρά που εκδηλωνόταν σε όλη την πόλη. Σήμερα, με την τεράστια ανάπτυξη της πόλης και τις νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που έχουν επικρατήσει, η μορφή των εορταστικών εκδηλώσεων άλλαξε σημαντικά και μετατράπηκε περισσότερο σ’ ένα λαϊκό θέαμα όπου οι πιο πολλοί παρακολουθούν παρά συμμετέχουν ενεργητικά στην όλη εκδήλωση.