Τέθηκε σήμερα σε ισχύ στην Ισπανία η νομοθεσία που επιτρέπει την ευθανασία, καθιστώντας τη χώρα μία από τις λίγες που επιτρέπει στους ασθενείς που πάσχουν από ανίατες ασθένειες να βάλουν τέλος στη ζωή τους.
Η νομοθεσία «απαντά σε ένα κοινωνικό αίτημα και περιλαμβάνει εγγυήσεις», διαβεβαίωσε το υπουργείο Υγείας σε ανακοίνωσή του.
Η Ισπανία έγινε η τέταρτη ευρωπαϊκή χώρα που αποποινικοποίησε την ευθανασία, μετά την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο. Το νομοσχέδιο αυτό αποτελούσε προτεραιότητα της κυβέρνησης του Ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ και υιοθετήθηκε τον Μάρτιο από το κοινοβούλιο.
Βάσει του νόμου επιτρέπεται η ευθανασία – όταν ένας θεραπευτής προκαλεί τον θάνατο του ασθενούς–, όπως και η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία – όταν ο ασθενής λαμβάνει μόνος του μια δόση σκευάσματος που του έχει συνταγογραφηθεί για να πεθάνει.
Προβλέπει ότι όποιος «πάσχει από μια σοβαρή και ανίατη ασθένεια» ή έχει «χρόνιους πόνους που τον καθιστούν ανίκανο» μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια ενός γιατρού για να πεθάνει και άρα να αποφύγει «τον αφόρητο πόνο».
Ωστόσο ο νόμος περιέχει και αυστηρούς όρους: το άτομο, Ισπανός ή κάτοικος Ισπανίας, πρέπει να «έχει πλήρη συνείδηση» όταν λαμβάνει την απόφαση να πεθάνει, ενώ το αίτημά του πρέπει να γίνεται γραπτώς «χωρίς εξωτερική πίεση» και να επαναληφθεί 15 ημέρες αργότερα.
Ο γιατρός μπορεί να απορρίψει το αίτημα, αν εκτιμήσει ότι δεν πληρούνται τα κριτήρια ή ότι ο ασθενής δεν έχει πλήρη συνείδηση. Εξάλλου το αίτημα θα πρέπει να εγκριθεί και από δεύτερο γιατρό και να λάβει το πράσινο φως από επιτροπή.
Ο νόμος διχάζει την κοινή γνώμη στην Ισπανία και προκάλεσε την αντίθεση των κομμάτων της δεξιάς και της καθολικής εκκλησίας. Το Λαϊκό Κόμμα, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, προσέφυγε χθες Πέμπτη κατά του νόμου στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Τι είχε γίνει στην Ισπανία
Τον Ιούλιο του 2019 ισπανικό δικαστήριο της χώρας διέταξε νοσοκομείο να προχωρήσει σε ανάνηψη μίας ασθενούς, που η περίπτωσή της έγινε σύμβολο στην αντιπαράθεση για το δικαίωμα στην ευθανασία.
Ο γιατρός Μάρκος Ουρμάν συγκέντρωσε 600.000 υπογραφές μέσω της πλατφόρμας Change.org, προκειμένου η εισαγγελία να μη διώξει ποινικά τον Άνχελ Ερνάνδεθ, τον άνθρωπο που βοήθησε τη σύζυγό του Μαρία Χοσέ Καράσκο, η οποία έπασχε από πολλαπλή σκλήρυνση να φύγει αξιοπρεπώς από τη ζωή, όπως του είχε ζητήσει η ίδια.
Ο Τσέμα Λορέντε είδε την σύζυγό του που έπασχε από Αλτσχάιμερ να πεθαίνει χωρίς να μπορέσει να της προσφέρει ένα λυτρωτικό τέλος. Μέσω της ίδιας πλατφόρμας, οι υπογραφές που συγκεντρώθηκαν από την πρωτοβουλία που είχε ξεκινήσει η οικογένειά του ξεπέρασαν τις 374.000, ενώ άλλες 99.000 υπογραφές καταθέτει η Μαρία Ασουνθιόν Γκόμεθ, χήρα του Λουΐς ντε Μάρκος, που δεν κατάφερε να φύγει από τη ζωή όπως ήθελε.
Τι είναι όμως η ιατρική ευθανασία
Ευθανασία ορίζεται κυρίως η προσφυγή σε διαδικασίες που επιτρέπουν να προκληθεί ανώδυνος θάνατος σε μία ανθρώπινη ύπαρξη που το επιθυμεί ή υποτίθεται ότι το επιθυμεί. Για πρώτη φορά ο συγκεκριμένος όρος χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο της ιατρικής από το Francis Bacon το 17ο αιώνα.
Γίνεται αναφορά σε έναν εύκολο, ανώδυνο, ευτυχή θάνατο, όπου ήταν ευθύνη του γιατρού να απαλύνει τους «φυσικούς πόνους» του σώματος. Ο Bacon αναφέρεται σε μια «εξωτερική ευθανασία» σε αντιδιαστολή προς την «πνευματική» ευθανασία, η οποία απαιτεί την προετοιμασία της ψυχής.
Για να καταλάβετε πόσο σύνθετο πράγμα είναι η ευθανασία θα πρέπει να ξέρετε ότι διακρίνεται ανάλογα με το πως ο άνθρωπος που θα την επιλέξει δίνει την συγκατάθεσή του. Ετσι υπάρχει η εκούσια, η ακούσια και η μη εθελοντική. Υπάρχει ακόμη η μη εθελοντική ενεργός, η παθητική, η έμμεση και η ιατροϋποβοηθούμενη αυτοκτονία.
Ας αναλύσουμε κάθε μία
Εκούσια ενεργός: Είναι η σκόπιμη χορήγηση από το γιατρό φαρμακευτικών ουσιών ή η εφαρμογή άλλων ιατρικών πράξεων που οδηγούν στο θάνατο του ασθενούς. Για την πράξη αυτή απαιτείται ρητή απαίτηση και πλήρης θετική συγκατάθεση του ασθενούς.
Ακούσια ενεργός: Είναι η σκόπιμη χορήγηση από το γιατρό φαρμάκων ή η εφαρμογή άλλων ιατρικών πράξεων που οδηγούν στο θάνατο του ασθενούς. Ο ασθενής είναι διανοητικά ικανός, αλλά δεν υπάρχει εκ μέρους του ρητή απαίτηση και πλήρης συγκατάθεση. Ο ασθενής δε ρωτήθηκε αν θέλει να τερματίσει τη ζωή του.
Μη εθελοντική ενεργός: Στο πρώτο σκέλος είναι παρόμοια με τις δύο προηγούμενες. Όμως, ο ασθενής παρουσιάζει διανοητική έκπτωση (διανοητική αναπηρία) και κατά συνέπεια αδυνατεί ρητά να απαιτήσει το θάνατό του. Παράδειγμα είναι ο κωματώδης ασθενής.
Παθητική: Ορίζεται ως η διακοπή ή η απόσυρση μιας υποστηρικτικής για τη ζωή του ασθενούς θεραπευτικής αγωγής (π.χ. αναπνευστήρας) με αποτέλεσμα το θάνατό του.
Έμμεση: Ορίζεται ως η χορήγηση ναρκωτικών ή άλλων φαρμακευτικών ουσιών για την ανακούφιση της συμπτωματολογίας του ασθενούς (π.χ. πόνου), που έχει όμως ως έμμεσο επακόλουθο τη βαθμιαία πρόκληση σοβαρού βαθμού καταστολής του αναπνευστικού του συστήματος και τελικά το θάνατό του.
Ιατροϋποβοηθούμενη αυτοκτονία: Ο γιατρός, προβαίνοντας σε φαρμακευτικές ή άλλες παρεμβάσεις στον ασθενή, γνωρίζει συνειδητά ότι αυτός θα τις χρησιμοποιήσει για να τερματίσει τη ζωή του.
Η ευθανασία στο πέρασμα των αιώνων
Η ευθανασία φαίνεται ότι απασχολεί τον άνθρωπο από τα πρώτα του βήματα στην Γη. Ο Ιπποκράτης δεν ήθελε να ακούει γι αυτήν σε αντίθεση με τον Σενέκα τον Πρεσβύτερο. Αισχύλος, Σοφοκλής, Ιπποκράτης, Πλάτων, Στωικοί, Σαίξπηρ και άλλοι επίσης αναγνωρίζουν το δικαίωμα της αυτονομίας του ανθρώπου απέναντι στο θάνατο.
Το 1935 ιδρύθηκε στη Βρετανία η Εταιρεία Νομιμοποίησης της Εθελοντικής Ευθανασίας (σήμερα αποκαλείται Αξιοπρέπεια στο Θάνατο). Το 1936 δόθηκε στο θνήσκοντα βασιλέα της Αγγλίας, Γεώργιο Ε΄, μια θανατηφόρος δόση μορφίνης και κοκαΐνης με σκοπό την επίσπευση του θανάτου του. Ο βασιλεύς έπασχε από καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια και η απόφαση για τερματισμό της ζωής ελήφθη από το γιατρό του, λόρδο Dawson.
Η ευθανασία με μία διαφορετική μορφή και αιμοβόρα κίνητρα αναβίωσε στη Γερμανία το 1920, με την έκδοση του συγγράμματος των Hoch και Βinding, καθηγητών της ψυχιατρικής και νομικής αντίστοιχα, με τίτλο «Άδεια για καταστροφή της ανώφελης ζωής». Σύμφωνα με τους συγγραφείς αυτούς, ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων διανοητικά αναπήρων, με ανίατες ασθένειες ή παραμορφωμένα παιδιά, βιώνουν μια ανώφελη και ανάξια ζωή.
Σας θυμίζουν κάτι τα παραπάνω; Αν όχι αυτή η θεωρία των Hoch και Binding έγινε αναπόσπαστο τμήμα της προπαγάνδας των Ναζί για την κάθαρση της Άριας Φυλής και ενθάρρυνε γιατρούς να υιοθετήσουν τη θανάτωση ασθενών με κίνητρο τη φιλευσπλαχνία. Με την τακτική αυτή εκτελέστηκαν συνολικά 8.000 παιδιά και 300.000 ενήλικοι. Μάλιστα πολλοί είναι αυτοί που λένε ότι η παραπάνω θηριωδία των ναζί ήταν η αιτία για να εγκλωβιστεί ο περισσότερος κόσμος στην απόρριψη της ευθανασίας.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα για την ακούσια ευθανασία ισχύει το Άρθρο 300 του Ποινικού Κώδικα περί ανθρωποκτονίας με συναίνεση: «Όποιος αποφάσισε και εκτέλεσε ανθρωποκτονία ύστερα από σπουδαία και επίμονη απαίτηση του θύματος και από οίκτο για αυτόν που έπασχε από ανίατη ασθένεια, τιμωρείται με φυλάκιση».
Με τη διατύπωση αυτή αναγνωρίζεται κατά κάποιον τρόπο η ύπαρξη ελαφρυντικού, το οποίο μπορεί να ληφθεί υπόψη στην επιμέτρηση της ποινής.
Το διάλογο γύρω από το αμφιλεγόμενο θέμα «ευθανασία» αναμόχλευσε ο Αλέξανδρος Βέλιος. Μάλιστα αρχικά υπήρξε η διάθεση να συζητηθεί το θέμα στις αλλαγές που θα γίνονταν στον νέο ποινικό κώδικά. Το είχε εξαγγείλει ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής μετά από ερώτηση που του είχε κάνει ο τότε βουλευτής του Ποταμιού ΦΓώργος Αμυράς αλλά τελικά κάτι τέτοιο δεν συνέβη.
Τι ισχύει στον υπόλοιπο κόσμο
Στις περισσότερες χώρες ο όρος ευθανασία περιορίζεται στην ενεργό ευθανασία. Η υποβοηθούμενη αυτοκτονία δεν υπάγεται στην ευθανασία. Στη Πολιτεία του Όρεγκον των ΗΠΑ θεωρείται νόμιμη και, παρά το όνομά της, δεν συγκαταλέγεται νομικά στις αυτοκτονίες. Η ενεργός ευθανασία με τη διακοπή θεραπείας που συντηρούν τη ζωή, θεωρείται καθολικά στις ΗΠΑ νόμιμη. Η χορήγηση αναλγητικών προς ανακούφιση του πόνου, ακόμα και αν επιταχύνει το θάνατο, έχει κριθεί νόμιμη από αρκετά δικαστήρια.
Μερικές χώρες έχουν νομιμοποιήσει την εκούσια ευθανασία, αλλά αυτή γενικά θεωρείται εγκληματική ανθρωποκτονία. Στην Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο, όπου έχει νομιμοποιηθεί η ευθανασία, ακόμα θεωρείται ανθρωποκτονία, αλλά δεν διώκεται αν ο γιατρός πληροί ορισμένες νομικές εξαιρέσεις.
Στη βελγική γερουσία έχει υποβληθεί νομοσχέδιο που επεκτείνει τη νομιμοποίηση της ευθανασίας σε περιπτώσεις παιδιών που βρίσκονται στο τελικό στάδιο ανίατης νόσου και υποφέρουν από αφόρητο πόνο που δεν είναι δυνατόν να καταπραϋνθεί. Τα παιδιά αυτά πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίσουν για τη ζωή τους.
Στην Ολλανδία η ευθανασία έχει νομιμοποιηθεί υπό ορισμένες συνθήκες. Ο γιατρός προβαίνει στην ευθανασία μόνο όταν υπάρχει αξίωση του ασθενούς για θάνατο, οπότε τη διενεργεί ως μια επιπρόσθετη θεραπεία. Ο «φιλεύσπλαχνος» γιατρός δε χάνει την ηθική του υποχρέωση για φροντίδα του ασθενούς, ακόμα κι όταν επιτρέπεται η ευθανασία.
Κατά τη διενέργεια αυτών των θεραπευτικών προσεγγίσεων, για να αποφευχθούν ανεπιθύμητα ιατρικά συμβάματα ή λάθη γιατρών, απαραίτητη είναι η τήρηση των ακόλουθων εγγυήσεων νομιμοποίησης της ευθανασίας:
I. Ο ασθενής που πάσχει από σοβαρή ασθένεια, πρέπει να απαιτεί το θάνατό του επανειλημμένα και πιθανώς εγγράφως.
II. Ο ασθενής να μην πάσχει από κατάθλιψη ή άλλες ψυχολογικές διαταραχές.
III. Η ευθανασία να διενεργείται από εξειδικευμένο προσωπικό που δεν πρέπει να αμείβεται για την παρέμβασή του αυτή.
IV. Το περιστατικό ευθανασίας να καταγράφεται στο ιστορικό αρχείο λεπτομερώς.
V. Τα περιστατικά ευθανασίας να αναφέρονται σε επίσημο ιατρικό φορέα ώστε να εντοπίζονται πιθανές καταχρήσεις.
To 293 άρθρο του Ολλανδικού Κώδικα καθορίζει τους ακόλουθους 3 όρους που επιτρέπουν την ευθανασία:
I. Ο ασθενής να λαμβάνει ο ίδιος την πρωτοβουλία απαιτώντας την ευθανασία κατ? επανάληψη, συνειδητά και ελεύθερα.
II. Ο ασθενής να υποφέρει, η δε μόνη ενδεδειγμένη λύση και ανακούφιση να είναι ο θάνατος,
III. Ο γιατρός που θα προβεί στην ευθανασία να ζητήσει και τη γνώμη δεύτερου γιατρού και από κοινού να συμφωνήσουν ότι η ευθανασία είναι η κατάλληλη αγωγή στη συγκεκριμένη περίπτωση. Επιπλέον, για το θάνατο απαιτείται ενημέρωση των αρχών.
Εν μέσω μίας πολιτικής απραξίας και ελλείψει κυβερνήσεως, οι πολίτες αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για τα κοινωνικά προβλήματά τους, καταθέτοντας σήμερα στο Ισπανικό Κοινοβούλιο ένα εκατομμύριο υπογραφές υπέρ της ευθανασίας.
Τα επιχειρήματα των φίλων και των πολέμιων της ευθανασίας
Εδώ και πάρα πολλά χρόνια λοιπόν η ευθανασία αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και διαμάχης ανάμεσα σε γιατρούς, φιλοσόφους, ιστορικούς, θεολόγους και κοινωνιολόγους.
Όσοι είναι υπέρ τονίζουν:
α) Το δικαίωμα του ανθρώπου να επιλέγει το τέλος της ζωής του όταν αυτή έχει αλλοιωθεί από μία αρρώστια ή από μία κατάσταση που του στερεί την δυνατότητα να ζήσει όπως θέλει.
β) Σε ορισμένες περιπτώσεις η συνέχιση της ζωής του ατόμου προκαλεί περισσότερο πόνο απ? ό,τι ο θάνατος (βασανιστικές, ανίατες, επώδυνες παθήσεις). Στις περιπτώσεις αυτές ο τερματισμός της ανθρώπινης ζωής από το γιατρό είναι όχι μόνο ηθικά σωστός, αλλά και πράξη αλτρουισμού.
γ) Η ευθανασία δε διαφέρει κατά πολύ από τη διακοπή ή την αφαίρεση μιας υποστηρικτικής για τη ζωή του ασθενούς θεραπευτικής αγωγής.
Οσοι είναι κατά τονίζουν:
α) Ο άνθρωπος έχει δικαίωμα να αρνηθεί τη θεραπεία, δεν έχει δικαίωμα να αναμίξει στην πράξη αυτή τους γιατρούς.
β) Η επιστήμη προχωρά, οργανώνει εξειδικευμένα κέντρα νοσηλείας, ανακαλύπτει νέες ανακουφιστικές μεθόδους και αναλγητικά.
γ). Στην ενεργό ευθανασία, ο γιατρός χορηγεί φάρμακο στον ασθενή για να τον θανατώσει, ενώ στη διακοπή ή απόσυρση της ιατρικής αγωγής, ο γιατρός απέχει, δε χορηγεί θανατηφόρο φάρμακο, αλλά αποσύρει μόνο τη φορτική, οδυνηρή και ανυπόφορη για τον άρρωστο θεραπευτική αγωγή.
δ) Η νομιμοποίηση της ευθανασίας είναι επικίνδυνη δημόσια πολιτική, που δυναμιτίζει τη σχέση ασθενούς-γιατρού και την άσκηση της ιατρικής. Ένας άλλος κίνδυνος που ελλοχεύει, είναι να εμφανίζεται η ευθανασία πιο προσοδοφόρα για το γιατρό και τους συγγενείς.
ε) Ένας άλλος κίνδυνος είναι ο εξαναγκασμός του ασθενούς να επιζητεί την ευθανασία με τη σκέψη ότι η οικογένειά του υποφέρει μαζί του.
στ) Ελοχεύει ο κίνδυνος νομιμοποίησης της ευθανασίας είναι η επέκτασή της στους διανοητικά ασθενείς, στους ασθενείς σε κωματώδη κατάσταση, σε ανάπηρα παιδιά και σε ψυχοπαθείς.